XaPXyH

Монголчууд далайд гарцгvй гэдэг байсан нь саяхан . ОХУ-ын Владивостокт оюутан ч сургаж узсэн одоо яасан нь тодорхойгvй. Сvvлд дуулдах нь ээ, тєгсєєгvй сураг дуулдсан. Бид далайгаас хол, далай мэдэхгvй болохоор энэ талаар ойлголт байхгvй.
Гэтэл тєрийн тvшээд vvнийг далимдуулаад юм, юм л хийдэг бололтой. Монгол Улс далайд гарцгvй орнуудын хоёрдугаарт жагсдаг гэнэ. Vvнийг vл харгалзан манай Засгийн газар сvvлийн жилvvдэд хєлєг онгоцны хєгжлийг хєхvvлэн дэмжих болсон. Одоо далай тэнгист єєрийн гэсэн байр суурьтай болж, энэ нь ч єсєх хандлагатай байгаа юм байна. Манай улсын Засгийн газар далайн худалдаагаараа бахархах болсон.

Далайд гарцгvй манайх одоо 73 хєлєг онгоцтой бєгєєд эдгээр нь тус бvр доод тал нь 1000 (Британийн) тонн ачаа тээвэрлэх хvчин чадалтай гэнэ. Нэг британи тонн гэдэг нь ойролцоогоор 1016 кг-тай тэнцдэг аж. Гэвч энэ мэдээнд баярлахаасаа айдас, хvйдэс илvv дагуулж байгаа юм. Ер нь шулуухан хэлэхэд бид геополитикийн эрсдэлтэй, аюултай тоглоомд хутгалдсан бололтой. Туг далбаагаа тvрээслvvлснээр хялбар аргаар хурдан мєнгєтэй болж болно хэмээн итгэсэн Монголын тєрийн тvшээдийн гэнэн тэнэгийг харийнхан шоолж суугаа нь лавтай. Монголын далбааг ашиглаж буй хєлєг онгоцны эзэд єєрсдийгєє хэн болох, юу хийдэг талаараа тодорхой тайлбар єгєхєєс татгалзаж буй бєгєєд олон улсын хууль сахиулагчид энэ талаар нэлээд сонирхож байгаа гэх мэдээлэл байгаа юм.

Их Британийн Стратеги судлалын тєвийнхєн нэгэн чухал мэдээлэл олсон бєгєєд уг мэдээллийн дагуу судалгаа хийж, тэр талаараа Тэнгисийн цэргийн сургуулиас эрхлэн гаргадаг сэтгvvлд єнгєрсєн онд нийтлvvлсэн байна. Хоёр сард нэг удаа гардаг уг сэтгvvлд бичихдээ "Туг далбаагаа тvрээслvvлж буй орнууд далайн салбарын хvрээнд тэгш эрхтэй байх зарчимтай. Тэд хєлєг онгоцны эздийг халхлан, олсон ашгаа нууж, гэмт хэрэгтнvvдтэй сvлбэлдэн алан хядагчдад хууль бус бvх тєрлийн барааг тээвэрлэх, магадгvй єєрсдийн хийсэн зэр зэвсгийг ч зєєвєрлєх боломж буйг vгvйсгэх аргагvй" гэсэн байна.

Тэгэхээр энэ мэдээллээр бол Монгол Улсын туг далбааг ашиглагчид хууль бус vйл ажиллагаа эрхлэгчид байхыг vгvйсгэх аргагvй байгаа юм. Хэдийгээр манай улс далайд бараа тээвэрлэх эрхтэй ч Засгийн газар vvнийг хориглодог. Энэ салбарын хvрээнд Сингапурт тавин давхар цамхагт ажлын байртай. Vvнийг нь "Ахмад" хочтой Чонг Коу Сен хэмээгч удирддаг аж. Монголчууд ямар компанитай зууралдсан тухай мэдээлэл єгєхийн тулд ноён Чонгийг хэн бэ гэдгийг хэлэх нь зvйтэй болов уу. Тэрбээр 2002 оныг хvртэл Камбожийн далбаан дор vйл ажиллагаагаа явуулж байжээ. Гэвч тэнгисийн цэргийн хvчнийхэн доорх хоёр хэргийг илрvvлснээс тэрбээр Камбожтой хийсэн гэрээгээ цуцалсан гэнэ. Тодруулбал, Францын тэнгисийн цэргийнхэн 235 сая ам.доллартай тэнцэхvйц хэмжээний хар тамхийг Камбожийн далбааг залсан хєлєг онгоцоос илрvvлсэн гэнэ.

2002 онд БНАСАУ-ын ачааны хєлєг онгоц Йемен рvv явж байхдаа мєн" Камбожийн далбааг мандуулсан байжээ. Vvнийг Испанийн тэнгисийн цэр¬гийнхэн илрvvлж, онгоц дотроос "Скад" маркийн 15 пуужин, 85 торх тvлш байсныг илрvvлеэн гэх баримт байдаг. Усан онгоцыг тvрээслэгчид дээрх зvйлсийг цементний уутанд нуусан байжээ. Vvний дараахан Монгол Улсын туг далбааг намируулсан хєлєг онгоц далайд цєєнгvй vзэгдэх болсон байна. Сэтгvvлд нийтэлс-нээр Монголын тvнш болох ноён Чонг нь Корасиа дахь хєлєг онгоцны худалдааны ихэнх хувьцааг эзэмшдэг аж. Тvvний компани нь БНАСАУ-ын хєлєг онгоцны агентлагийн vvрэг гvйцэтгэдэг гэнэ. Хойд Солонгос нь аюул заналаар дvvрэн, тогтворгvй дэглэмтэй орон юм. Тиймээс тус улсын гэгдэх онгоцууд байнга шvvмжлэлд єртєж байдаг. Жишээ нь, япончууд БНАСАУ-ын хєлєг онгоцыг нутаг дэвегэртээ нэвтрэхэд хатуу хязгаарлалт тавьдаг.

Японы тэнгисийн цэр¬гийнхэн сvvлийн жилvvдэд БНАСАУ-д хязгаарлалт тавьж буй ч хєлєг онгоцны тоо нь нэмэгдсээр байгаа талаар мэдээллэсэн байна. Энэ нь Манай Улсын далбааг мандуулсан хєлєг онгоцтой холбоотой гэнэ. Vvний зэрэгцээ Ливан, Сири болон Оросын хєлєг онгоцууд ч Чингэс хааны єлгий нутаг болох Монгол улсын далбааг ашиглаж байна. Америкийн хууль сахиулах байгууллагынхныг бодлогошролд оруулж буй нэг зvйл бол Монгол Улс сvvлийн таван жилд АНУ-аас жил бvр дунджаар 12,8 сая ам.долларын тусламж авсан. Мән Америкийн татвар тєлєгчдийн сан болох Мянганы сорил-тын сангаас 285 сая ам.дол¬ларын буцалтгvй тусламж олго-сон. Гэтэл монголчууд Америкаас янз бvрийн тусламж авч байгаа хэрнээ зэвеэг тараах, гэмт хэрэгтнvvдтэй хамсаж, сэжигтэй vйл ажиллагаа явуулсаар байгаа нь тус улсын тэнгисийн цэргийнх-ний гайхшрапыг бараад буй юм байна. Мєн туг далбаагаа бусдад ашиглуулж байгаа нь АНУ болон тvvний холбоотнуудын аюулгvй байдалд заналхийлж байгаа vйлдэл гэнэ. Бас нэг зvйлийг онцлох ёстой. Єнгєрсєн жил манай улс АНУ болон тvvний холбоотнуудын тархалтын аюулгvй байдлыг хангах vvднээс Монгол Улсын далбааг мандуулсан онгоц сэжиг бvхий байвал шалгалт хийж болох тухайд хvлээн зєвшєєрсєн гэнэ. Энэ нь эрсдлийг бага зэрэг л бууруулж байгаа ч vvнд тайвшрах аргагvй болов уу.

Учир нь Монгол шиг улс орнууд ийм аюултай бvсэд (далай) хєвєхийг зєвшєєрєх боломж олгохгvй байх хэрэгтэй гэж vзжээ. Vvнээс узэхэд тєрийн тvшмэдvvд ил далд их л юм хийдэг бололтой. Мэдээж, тэд тєрийнхєє далбааг ашиглуулсны тєлєє багагvй мєнгє халаасалдаг байж таараа. Харин тэр мєнгє хаагуур, хэний халаасанд орж байгаа нь хамгийн сонирхолтой байгаа юм. Энэ мэтээр ухаад байвал юм, юм л гараад байх бололтой. Гадны нэгэн сэтгvvл дээр Монголын тєрийн далбааг ашиглаж буй далайчдын талаар тодорхой бичсэн бололтой. Далай бол дээрэмчид, террористуудын жинхэнэ vйл ажиллагаагаа явуулдаг талбар гэж vздэг. Эцэст нь єгvvлэхэд алтан соёмбот далбаа минь арай ийм хууль бус бусармаг юманд єртєх учиргvй билээ.