XaPXyH

"Дэлхийн эдийн засгийн хямрал манайд хамаагvй, манай эдийн засаг хєгжєєд л байна", "Манайх жижиг эдийн засагтай учир дэлхийн эдийн засгийн хямрал нэг их нєлєєлєхгvй, хурдан гарна", "Манай улс дэлхийн санхvvгийн сvлжээнд тэгтлээ ороогvй учир хямрал нєлєєлєхгvй" гэсэн манай

удирдагчдын мэргэн vгс худал болж хямрал манай тэр "жижигхэн" эдийн засгийг нємєрчихлєє. Єнгєрсєн хавраас л ноолуурын vнэ унаад эхэлсэн нь л нэг юм хэлээд, єнєєх чинь эхэлж байна шvv гэж сануулаад байж. Даанч манай улстєрчид, эрх баригчид харин ч ноолуурын vнэ унах нь сонгуульд амлалт єгєх нэг далим гараад ирлээ гээд баярласан болохоос биш яагаад байна аа гэх ухаан байсангvй.
Гэтэл єнєєдєр дэлхийн эдийн засагт нvvрлээд байгаа хямрал инфляц, дифляц гэсэн хоёр хэлбэрээрээ улам гvнзгийрч эхэллээ.

ИНФЛЯЦ
Манай эдийн засгийг єнгєрсєн жилээс идэж эхэлсэн инфляц манай мэргэн эрх баригчдад бvр гvйцэгдэхээ болив. Єнгєрсєн 2008 оны мєнгєний бодлого баталж байхдаа нэг оронтой тоонд багтаана хэмээн хєєрцєглєж, 9.5 байвал нэг оронтой гэх vv, хоёр оронтой гэх vv хэмээн тоглоом шоглоом болгож байж баталсан инфляц нь 36 хувьтай болж он дуусгасан. Дэлхийн эдийн засгийн хямрал гэж яриад улс орнууд баргар ирээдvйгээ хэдийнэ олоод харчихсан байхад манайхан мєн л мєнгєний бодлогоо батлахдаа бас л "Ёстой тэр хямрал гэж юу юм. Бидний хувьд сахлын будаа" гэх нь халгvй байгаад оны тєгсгєл гэхэд 12 хувьтай болгочихно" гэсэн нь одоо хаа байхав. Монгол тєгрєгийн vнэ цэнэ, ханш улам л унаад байна. Оны эхэнд 1200 тєгрєг хvрэхтэй vгvйтэй байсан ам.доллар єнєєдєр 1550 болчихлоо. Монголбанк валютын ханш єсч эхлэхэд валютын ченжvvдийг буруутгаж "Тэд л ханшийг єсгєєд байна" гэж чичилж байсан. Валютаар тєлбєр vйлчилгээ явуулж байгаагаас болж байна, тэднийг л хамхиад єгвєл монгол тєгрєгийн ханш суга єснє гээд шалгаад л хянаад л, валютаар vйлчилгээ хийж байгаа газрыг мэдэгдэнэ vv гээд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр зарлаад байсан нь хаа байхав.

Евро 2000-ын босго давж, ам.доллар 1600 хvрэх гэж байна. Vvнийгээ дагаад гадаад тєлбєр хийдэг, гадаадаас бараа оруулж ирдэг бvхий л аж ахуйн нэгж байгууллагын бараа, ажил vйлчилгээний vнэ тэнгэрт хадлаа. Єнгєрсєн оны эцэстэй харьцуулахад бараа vйлчилгээний, ялангуяа єргєн хэрэглээний барааны vнэ улам єссєєр л байна. Хэрэглээний сагсан дахь бараа буюу, хvн амын єдєр тутмын хэрэгцээт зvйлийн vнэ яг vнэндээ єдєр бvр л нэмэгдэж байна.

Монголчуудын халаасаа тэмтэрдэг цагаан сарын ємнє жил бvр л ингэж нэмэгддэг хэмээн эрх баригчид тайвшруулах гэж оролдсоор байгаа ч энэ нь баяр єнгєрсєн ч хэвээр vргэлжилж инфляц манай эрх баригчдад хазаарлуулахгvй нь ойлгомжтой боллоо. Монголбанкны ерєнхийлєгчєєр томилогдох гэж байхдаа эрхэм Л.Пvрэвдорж ажлаа ч авчихвал энэ бvхнийг дор нь зохицуулна гээд байсан нь хаа байхав. Одоо бvр таг чиг болоод ичээндээ орчихлоо. Єргєс авсан юм шиг нэг хоёр єдєр, долоо хоногийн дотор бvхнийг сайжруулчихна гэж байхгvй нь vнэн ч юу хийж, ямар арга хэмжээ авч байгаа нь мэдэгдэхгvй єнєє хvрч байна. Валютаар тєлбєр тооцоо хийж байгаа газруудыг мэдээл гэсэн зараас єєр хийж байгаа ажил тvvнд vнэндээ vгvй бололтой.

ДИФЛЯЦ
Энэ хямралын дэлхий дахинаа илэрч байгаа хамгийн тод хэлбэр болох хvмvvсийн гар дээрх мєнгє хомсдож худалдан авах чадвар бууран бараа бvтээгдэхvvний гvйлгээ эрс багасах vзэгдэл манайд мєн л хvчтэй илэрч байна. Банкууд зээлийн vйлчилгээгээ нэгэн зэрэг хэсэг хугацаанд зогсоож, одоо дахин эхлvvлсэн ч тодорхой хязгаартай єгч байгаагаас иргэд гар дээрээ мєнгєгvйдэн ялангуяа тансаг хэрэглээний бараа бvтээгдэхvvнээс татгалзахад хvрлээ. Мєнгєгvйдсэн иргэд юун орон сууц, машин худалдан авах, єдєр тутмынхаа хоол, талх, гурил махны vнээ яая гэж байна. Зах зээл дээр автомашины vнэ 3000-5000 ам.доллараар хямдарсан бол тансаг хэрэглээний бараа бvтээгдэхvvн зардаг томоохон дэлгvvрvvд 20-50 хувийн хямдрал зарлаж байна. Зарим нь нэг бараа авбал бас нэгийг vнэгvй дагалдуулан єгнє гэж байна. "Нарантуул" зах дээр наймаа хийдэг худалдаачид ашиг унагах нь байтугай улирлын чанартай хувцасаа алдагдалтай ч гэсэн зарж дуусгахаас аргагvй боллоо гэцгээн халаглаж сууна. Онцын шаардлага гарахгvй бол иргэд нааш цааш зорчихоо больж, энэ нь тємєр зам, агаарын тээврийнхнийг хvнд байдалд оруулж эхэллээ. Байгаа бараа бvтээгдэхvvн нь гvйхээ больсон болохоор нэмж бараа татах нь vндсэндээ зогсч ачаа тээвэр хумигдав. Vvнтэй зэрэгцээд хил гаалийн, ер нь татвар эрс буурав.

Ийнхvv бараа бvтээгдэхvvний борлуулалт эрс муудаж лангуу тvгжсэнээс, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад мєнгєний эргэлт буурч тэд зардлаа бууруулах арга эрэлхийлж эхэллээ. Vvний хамгийн эхний арга нь ажиллагсдаа цомхотгох. Томоохон аж ахуйн нэгжvvдэд цомхотгол хэдийнэ эхэлчихсэн.

Ийнхvv манайд иргэдийн худалдан авах чадвар бууран тансаг хэрэглээний бараа бvтээгдэхvvний vнэ хямдарч дифляц болж байхад, нєгєє талд нь єргєн хэрэглээний бараа, ажил vйлчилгээний vнэ єсєн инфляц газар авч байна. Машингvй, орон сууцгvй бол хvн амьдарч болоод байх атал, гурилгvй, махгvй бол яах билээ. Зах зээл vvнийг аль хэдийнэ мэдэрч зохицуулаад монголчуудыг хоёр талаас нь шахаж эхэллээ.
Харин манай эрх баригчид "Манай жижиг эдийн засаг хямралаас маш хурдан гарчихна" гээд л амар тайван сууж байна.

Эх сурвалж: www.olloo.mn