XaPXyH

Read More......

"Харшлалт" хэмээх шороон vхэр жилийн шинийн нэгний єглєє зvг чиг, мєрєє дараахь хvснэгтээс харж гаргана уу. Ирэх онд Таны ажил vйлс бvтэмжтэй, юу санасан есєн цагаан хvсэл тань сэтгэгчлэн бvтэх болтугай.

Суудал		Зvг	Заслын тарни	Хийх vйлдэл	Хvйс	Тєрсєн он
Гал	Зvvн урагшаа гарч урдаасирэх		Ум базар пад дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Галд ус єргєнє, (Шvдэнз зураад Тvvнийгээ ус цасаар унтраана гэсэн vг)	Эр	2009,2001,1993, 1985,1977,1969, 1961,1953,1945, 1937,1929,1921, 1913,1905,
					Эм	2005,1997,1989, 1981,1973,1965, 1957,1949,1941, 1933,1925,1917, 1909
Шороо	Баруун зvгт гарч баруун урдаас ирэх		Ум бадма дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Газарт модны vртэс цацна	Эр	2008,2000,1992, 1984,1976,1968, 1960,1952,1944, 1936,1928,1920, 1912,
					Эм	2006,1998,1990, 1982,1974,1966, 1958,1950,1942, 1934,1926,1918, 1910,
Тємєр	Баруун урд зvгт гараад баруунаас ирэх		Ум радна дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Жижиг гал гаргаж тємєрт хvргэнэ	Эр	2007,1999,1991, 1983,1975,1967, 1959,1951,1943, 1935,1927,1919, 1911,
					Эм	2007,1999,1991, 1983,1975,1967, 1959,1951,1943, 1935,1927,1919, 1911,
Огторгуй	Баруун Урд зvгт гарч баруун хойноос ирэх		Ум базар дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Огторгуйд модны vртэс цацна	Эр	2006,1998,1990, 1982,1974,1966, 1958,1950,1942, 1934,1926,1918, 1910,
					Эм	2008,2000,1992, 1984,1976,1968, 1960,1952,1944, 1936,1928,1920, 1912,
Ус	Зvvн зvгт гарч хойноос ирэх		Ум гарма дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Ус асгаад тvvний дээгvvр алхана	Эр	2005,1997,1989, 1981,1973,1965, 1957,1949,1941, 1933,1925,1917, 1909,
					Эм	2001,1993,1985, 1977,1969,1961, 1953,1945,1937, 1929,1921,1913, 1905,
Уул	Баруун хойшоо гарч зvvн хойноос ирэх		Ум будда дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Уул руу модны vртэс цацна	Эр	2004,1996,1988, 1980,1972,1964, 1956,1948,1940, 1932,1924,1916, 1908,
					Эм	2002,1994,1986, 1978,1970,1962, 1954,1946,1938, 1930,1922,1914, 1906,
Мод	Хойд зvгт гарч зvvн зvгээс ирэх		Ум базар дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Мод хугална	Эр	2003,1995,1987, 1979,1971,1963, 1955,1947,1939, 1931,1923,1915, 1907,
					Эм	2003,1995,1987, 1979,1971,1963, 1955,1947,1939. 1931,1923,1915, 1907,
Хий	Урд зvгт гарч зvvн урд зvгээс ирэх		Ум базар пад дагийний хум мама бизъяа суухаа (7-21 удаа уншина)	Цаас хийсгэнэ	Эр	2002,1994,1986, 1978,1970,1962, 1954,1946,1938, 1930,1922,1914, 1906,
					Эм	2004,1996,1988, 1980,1972,1964, 1956,1948,1940, 1932,1924,1916, 1908,

Read More......

Манайд хэдэн угсаатан амьдардаг, тэднийг хэрхэн судалдаг талаар судлаач, докторант Б.Баатархvvгээс тодрууллаа.

Тэрээр ШУА-ийн Тvvхийн хvрээлэнгийн Нийгэм, соёлын антропологийн салбарын эрхлэгчээр ажилладаг. Ємнє нь Угсаатны зvйн болон Угсаатан судлалын хэмээн нэрлэгдэж байсан тус салбар 2008 оноос ийм шинэ нэртэй болжээ.

Монголд хичнээн ястан буюу угсаатан амьдардаг юм бэ?
-Манайд хориод ястан буюу угсаатны бvлэг байдаг. Зарим нь угсаа, соёлоо сайн хадгалж vлдсэн. Зарим нь шинжлэх ухааны нэр томъёогоор ижилссэн. Энэ маань энгийн яриагаар мєхсєн гэсэн vг. Vндсэндээ бусад ястандаа уусаад vгvй болж байгаа гэж ойлгож болно. Эдгээрийг судладаг Угсаатны зvйн шинжлэх ухаан Монголд 1960-аад оноос хєгжиж ирсэн. Уг шинжлэх ухаан тухайн ард тvмний угсаа гарал, ахуй соёлыгсудалдаг. Монголын угсаатан судлаач эрдэмтэд энэ хугацаанд 3 том суурь боть бvтээл хийснийг онцлох ёстой. Халх угсаатан, Баруун Монгол буюу олон ястан, манж хамниган буюу Монголын зvvн хэсэгт орших угсаатны талаар судлан гаргасан. Сvvлийн vед хотжилт, суурьшмал амьдрал хvчтэй явагдаж байгаа учир халхжих нь ихэсч байна.

Xориод угсаатнаа газар зvйн байршилаар нь тодорхойлж хэлж болох уу?
-Монголын олон угсаатны бvлгvvд эрт vеэс идээшин уламжилж ирсэн тодорхой газар нутаг, байршилтай. Бидний ойрадууд буюу Баруун Монголчууд гэж ярьдаг ястанууд баруун аймгуудад зонхилон амьдардаг. Ялангуяа Ховд аймгийг олон vндэстэн, ястаны єлгий гэж эртнээс нэрлэж ирсэн. Ховдод єєлд, мянгад, торгууд, захчин, Увс, Баян-Єлгийд урианхай, баяд, дєрвєд, хотонгууд бий. Мэдээж Монголын хvн амын 70 гаруй хувийп.эзэлдэг халхчууд бараг бvх аймагт оршин суудаг. Зvvн аймгуудад б и д дарьгангачууд гэдэг баргууд, vзэмчин , хамниган, Xэнтий , Дорнодод буриадууд байдаг. Манайд буй хориод угсаатны бvлгээс буриадууд єєрсдийн угсаа гарал, зан заншил, соёл, гоёлоо сайн хадгалж vлдсэн. Тэд Хэнтийн Биндэр, Дадал, Батширээт, Дорнодын Баяндун, Баян-Уул, Дашбалбар, Цагаан-Овоо сумдад голчлон бий.

Хєвсгєлийн цаатангууд маань улам цєєрсєєр байгаа юу?
-Яг баттай тоог нь санахгvй байна. Сvvлийн vеийн тоогоор 60-аад єрх байгаа гэсэн байх. Тэд бол эрт vеийн ойн иргэдийн vлдэгдэл. Манайхан Цаатан гэж нэрлээд байдгаас уг гарлаараа тэд Тува хvмvvс. Хожуу буюу цаа буга маллаж эхэлсэн vеэс нь цаатан гээд нэрлэчихсэн. Єєрсдєє цаатан гэж хэлvvлэх дургvй. Уйгар гэх мэтээр л хэлэх жишээтэй. Угсаатан зvйч, нэрт эрдэмтэн С.Бадамхатан Хєвсгєлийн цаатан ардын аж байдлын тухай бие даасан бvтээл гаргаж байсан. Мән Хєвсгєлийн дархад ястан, Увсын хотон ястан болон єєлдvvдийн талаар ч тусгайлсан бvтээлvvд гарч байлаа.

Тэгвэл Монгол угсаатан ястаны ахуй соёлд ямар єєрчлєлт гарч байна вэ?
-Єнєє vеийн хотжилт, vйлдвэржилт, нийгэм эдийн засгийн хєгжил, цаг vеийн онцлогоо дагаад тухайн ард тvмний ахуй соёл бvдгэрэн гээгддэг. Тухайлбал одоогийн хєдєєний айлуудаар ороход гэрийн хошлон бvслvvр нь уламжлалт дээс бус Хятадын мяндсан материал байх жишээтэй. Айргаа бvлж байгаа сав нь уламжлалт ширэн хєхvvр бус том, том цэнхэр савнууд байдаг болчихсон гээд энэ талаар олон жишээ баримт хєлж болно. Read More......

Улсын нэгдсэн тєсєв

Улсын нэгдсэн тєсвийн нийт орлого, тусламжийн дvн 2009 оны 1 дvгээр сарын байдлаар 83.8 тэрбум тєгрєг, нийт зарлага ба эргэж тєлєгдєх цэвэр зээл 112.5 тэрбум тєгрєг болж, нийт тэнцэл 28.7 тэрбум тєгрєгийн алдагдалтай гарсан байна. Ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад улсын нэгдсэн тєсвийн нийт орлого, тусламжийн дvн 91.6 тэрбум тєгрєгєєр, нийт зарлага, эргэж тєлєгдєх цэвэр зээлийн дvн 24.5 тэрбум тєгрєгєєр буурчээ...

Тєсвийн урсгал орлого 83.7 тэрбум тєгрєг, урсгал зәрдал 102.4 тэрбум тєгрєг болж, урсгал тэнцэл 18.7 тэрбум тєгрєгийн алдагдалтай гарчээ. Татварын нийт орлого ємнєх оны мєн vеийнхээс 44.4 хувь, vvний дотор гадаад худалдааны татварын орлого 16.2 хувь, нэмэгдсэн єртгийн албан татвар 3.5 хувиар тус тус буурав. Татварын бус орлого 7.4 тэрбум тєгрєгт хvрч, ємнєх оны мєн vеийнхээс 79.7 хувиар буурчээ. Улсын нэгдсэн тєсвийн нийт зарлага, эргэж тєлєгдєх цэвэр зээлийн дvнд урсгал зардал 91.0 хувь, хєрєнгийн зардал 8.4 хувь, эргэж тєлєгдєх цэвэр зээл 0.5 хувийг эзэлж байна. Ємнєх оны мєн vеийнхээс урсгал зардлын эзлэх хувийн жин 7.2 пунктээр буурсан боловч, хєрєнгийн зардлын эзлэх хувийн жин 6.9 пункт, эргэж тєлєгдєх цэвэр зээлийн хувийн жин 0.3 пунктээр єссєн байна.

Мєнгє, зээл, vнэт цаасны зах зээл
Монгол банкны мэдээгээр мєнгєний нийлvvлэлт (М2) 2009 оны 1 дvгээр сарын эцэст 2260.0 тэрбум тєгрєгт хvрсэн нь 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 58.9 тэрбум тєгрєгєєр буюу 2.5 хувиар, ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 57.3 тэрбум тєгрєгєєр буюу 2.5 хувиар тус тус буурсан байна. Гvйлгээнд байгаа бэлэн мєнгє 2009 оны 1 дvгээр сарын эцэст 346.6 тэрбум тєгрєгт хvреэн нь 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 60.6 тэрбум тєгрєгєєр буюу 14.9 хувь буурч, ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 8.2 тэрбум тєгрєгєєр буюу 2.4 хувиар нэмэгдлээ. Иргэд, байгууллагын тєгрєгийн хадгаламж 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 11.5 тэрбум тєгрєгєєр буюу 1.2 хувиар, ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 209.3 тэрбум тєгрєгєєр буюу 18.5 хувиар тус тус буурч 922.6 тэрбум тєгрєгт хvрэв. Гадаад валютын хадгаламж 493.6 тэрбум тєгрєгт хvрсэн нь 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 53.4 тэрбум тєгрєгєєр буюу 12.1 хувь єсч, ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 113.1 тэрбум тєгрєгєєр буюу 29.7 хувиар илvv байна.

2009 оны 1 дvгээр сарын эцэст аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдэд олгосон нийт зээлийн єрийнvлдэгдэл ємнєх оны мєн vеийнхээс 25.2 хувиар єсч, 2672.0 тэрбум тєгрєгт хvреэн байна. Иргэдэд олгосон зээлийн єрийн vлдэгдэл ємнєх оны мєн vеийнхээс 11.5 хувиар, хувийн байгууллагынх 37.9 хувиар, санхvvгийн бусад байгууллагынх 10.2 хувиар тус тус єссєн бол улсын байгууллагынх 26.4 хувиар, бусад байгууллагынх 14.1 хувиар тус тус буурчээ. Харин хугацаа хэтэрсэн зээлийн єрийн vлдэгдэл 79.2 тэрбум тєгрєгєєр буюу 2.7 дахин, чанаргvй зээлийн єрийн vлдэгдэл 128.6 тэрбум тєгрєгєєр буюу 2.9 дахин єсєв. Банкны системийн хэмжээгээр чанаргvй зээл 196.2 тэрбум тєгрєгт хvрч, нийт зээлийн єрийн vлдэгдлийн 7.3 хувийг эзэлж байгаа бєгєєд ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 4.2 пунктээр нэмэгдсэн байна. Гадаад валютын цэвэр албан нєєц 2008 оны 12 дугаар сарын эцсийн байдлаар 637.2 сая ам.долларт хvрсэн нь манай улсын импортын 9.2 долоо хоног буюу 2.3 сарын хэрэгцээг хангахуйц тvвшинд хvрсэн байна. 2007 оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад гадаад валютын цэвэр албан нєєц 335.2 сая ам.доллар буюу 34.5 хувиар буурсан байна.

Тєгрєгийн ам. доллартай харьцах нэрлэсэн ханш 2009 оны 1 дvгээр сарын эцэст 1381.66 тєгрєгт хvрч ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 17.9 хувь, 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 9.0 хувь тус тус суларчээ. Тєгрєгийн евротой харьцах нэрлэсэн ханш 1807.63 тєгрєгт хvрч ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 4.4 хувь, 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 1.2 хувь тус тус сулрав. Тєгрєгийн юаньтай харьцах нэрлэсэн ханш 202.01 тєгрєг болж ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад 24.0 хувь, 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 9.0 хувь тус тус суларсан байна. Хєрєнгийн биржид vнэт цаасны арилжаа 2009 оны 1 дvгээр сард 21 удаа явагдаж, 2.4сая ширхэгvнэтцаас арилжигдаж, 472.6 сая тєгрєгийн гvйлгээ хийгдэв. Арилжигдсан vнэт цаасны тоог 2008 оны 12 дугаар сарынхтай харьцуулбал 1.9 хувиар єсч, гvйлгээний хэмжээ нь 36.2 хувиар буурсан байна. Ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад арилжигдсан vнэт цаасны тоо 78.9 хувиар, гvйлгээний хэмжээ 86.7 хувиар тус тус буурсан байна. ТОП-20 дундаж индекс 2009 оны 1 дvгээр сард 5318.5 болж, ємнєх сарынхаас 459.2 нэгжээр буурчээ. Хєрєнгийн зах зээл дээр vйл ажиллагаа явуулж байгаа хувьцаат компаний нийт vнэт цаасны зах зээлийн vнэлгээ 2009 оны 1 дvгээр сард 450.3 тэрбум тєгрєгт хvрч, ємнєх сарынхаас 65.6 тэрбум тєгрєгєєр буюу 12.7 хувиар буурсан байна.

Хэрэглээний vнийн индекс
Хэрэглээний vнийн улсын индекс(ХVИ) 2009 оны 1 дvгээр сард ємнєх сарынхаас 0.8 хувь, ємнєх оны 1 дvгээр сарынхтай харьцуулахад 20.7 хувь єссєн байна. Боловсролын vйлчилгээний болон шуудан, холбооны vйлч'илгээний бvлгийн vнэ дvнгээрээ тогтвортой, орон сууц, ус, цахилгаан, тvлшний бvл гийнх 0.8 хувь, тээврийнх 1.9 хувь буурсан бєгєєд тэдгээрээс бусад бvлгийн vнэ дvнгээрээ 0.2-7.3 хувь єсчээ.
Хэрэглээний бараа, vйлчилгээний vнэ, тариф 2009 оны 1 дvгээр сард ємнєх сартай харьцуулахад Увс, Говьсvмбэр, Баян-Єлгий аймагт 0.5-1.6 хувь буурч, нийслэл болон бусад аймагт 0.1-3.8 хувиар єслєє.

Гадаад худалдаа
Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2009 оны 1 дvгээр сарын байдлаар 298.0 сая ам.доллар, vvнээс экспорт 170.4 сая, импорт 127.6 сая ам.доллар болж, гадаад худалдааны тэнцэл 42.7 сая ам.долларын ашигтай гарлаа. Гадаад худалдааны тэнцэл ємнєх оны мєн vеийнхээс 40.9 сая ам.доллараар, 2008 оны 12 дугаар сарынхаас 106.2 сая ам.доллараар тус тус илvv байна. Гадаад худалдааны тэнцэл хэдийгээр ашигтай гарсан ч нийт бараа эргэлт ємнєх оны мєн vеийнхээс 30.9 хувь, экспорт 21.3 хувь, импорт 40.6 хувиар тус тус буурав. Ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад экспортын дvнд єндәр хувийн жин эзэлдэг эрдэс бvтээгдэхvvн 60.5 сая ам.доллараар; тvvхий болон боловеруулсан арьс, шир, ангийн vс, эдгээрээр хийсэн эдлэл 3.4 сая ам.доллараар буурч, харин vнэт ба хагас vнэт чулуу, металл, гоёлын зvйлс 12.8 сая ам.доллараар мал, амьтад, тэдгээрээс гаралтай бvтээгдэхvvн 0.6 сая ам.доллараар хими, химийн vйлдвэрийн бvтээгдэхvvн 0.2 сая ам.доллараар тус тус нэмэгдсэн байна.

Нийт экспортын хэмжээ ємнєх оны мєн vеийнхээс 46.1 сая ам.доллараар буюу 21.3 хувиар буурсны 42.2 сая ам.доллар буюу 91.4 хувь нь vнийн бууралт, харин 3.9 сая ам.доллар буюу 8.6 хувь нь биет хэмжээний бууралт байна. Зэсийн баяжмалын экспортын биет хэмжээ ємнєх оны мєн vеийнхээс 7.0 хувиар, vнийн дvн нь 55.3 хувиар тус тус буурсан байна. 2008 оны 1 дvгээр сарын байдлаар нэг тонн зэсийн баяжмалын vнэ дунджаар 1280.0 ам.доллар байсан бол 2009 оны 1 дvгээр сард 615.2 ам.доллар болж, 664.8 ам.доллараар буюу 51.9 хувиар буурлаа. Цайрын баяжмалын экспортын биет хэмжээ ємнєх оны мєн vеийнхээс 69.4 хувиар, vнийн дvн нь 86.8 хувиар тус тус буурсан байна. 2008 оны 1 дvгээр сарын байдлаар нэг тонн цайрын баяжмалын vнэ дунджаар 1266.9 ам.доллар байсан бол 2009 оны 1 дvгээр сард 546.0 ам.доллар болж, 721.0 ам.доллараар буюу 56.9 хувиар буурав.

Боловсруулаагvй алтны экспортын биет хэмжээг ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад биет хэмжээ нь 10.4 хувиар, vнийн дvн нь 13.6 хувиар єесєн байна. 2008 оны 1 дvгээр сард нэг кг боловсруулаагvй алтны vнэ дунджаар 26.8 мянган ам.доллар байсан бол 2009 оны 1 дvгээр сард 27.6 мянган ам.доллар болж, 773.1 ам.доллараар буюу 2.9 хувиар нэмэгдэв. Ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад импортын дvнд єндәр хувийн жин эзэлдэг эрдэс бvтээгдэхvvний импорт 39.1 сая ам.доллараар; авто, агаар, усан замын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд ангийн импорт 16.3 сая ам.доллараар; ургамлын гаралтай бvтээгдэхvvний импорт 9.6 сая ам.доллараар; vндсэн тємєрлєг тvvгээр хийсэн бvтээгдэхvvн 6.1 сая ам.доллараар; нэхмэл болон нэхмэл бvтээгдэхvvн болон хvнсний бэлэн бvтээгдэхvvний импорт 1.7 сая ам.доллараар; хими, химийн vйлдвэрийн бvтээгдэхvvн 1.0 сая ам.доллараар тус тус буурч, харин машин, механик тєхєєрємж, цахилгаан хэрэгсэл, дуу хураагч, зурагт, тэдгээрийн сэлбэг, эд ангийн импорт 0.9 сая ам.доллараар єссєн байна.

Нийт импортын хэмжээ ємнєх оны мєн vеийнхээс 87.1 сая ам.доллараар буюу 40.6 хувиар буурсан. Vvнд импортын бvтээгдэхvvний тоо хэмжээ багассанаас импорт 97.6 сая ам.доллараар буурч, vнийн єсєлтєєс 0.5 сая ам.доллараар нэмэгдсэн нь нєлєєлжээ.
Ємнєх оны мєн vеийнхээс автобензиний импортын биет хэмжээ 16.1 мянган тонноор, vнийн дvн нь 17.7 сая ам.доллараар; гурилын импортын биет хэмжээ 17.1 мянган тонноор, vнийн дvн 6.8 сая ам.доллараар; цахилгаан әрчим хvчний импортын биет хэмжээ 14.4 сая квт цагаар, vнийн дvн 516.9 мянган ам.доллараар тус тус буурч; харин суудлын автомашины импортын биет хэмжээ 0.6 мянган ширхэгээр буурсан байхад vнийн дvн 246.2 мянган ам.доллараар єслєє.

Аж vйлдвэр
Аж vйлдвэрийн нийт бvтээгдэхvvний vйлдвэрлэл 2009 оны 1 дvгээр сарын байдлаар оны vнээр 165.5 тэрбум тєгрєг болж, ємнєх оны мән vеийнхээс 21.1 тэрбум тєгрєгєєр буюу 11.3 хувиар буурлаа. Аж vйлдвэрийн салбарын vйлдвэрлэлийн индекс 2009 оны 1 дvгээр сард 90.8 болж ємнєх сарынхаас 9.2 хувиар буурлаа. Аж vйлдвэрийн салбарын нийт vйлдвэрлэлийг дэд салбараар авч vэвэл ус ариутгал, усан хангамж, цахилгаан, дулаан, уур; нэхмэл болон хувцас, vслэг арьс боловеруулалт зэрэг 6 дэд салбарын vйлдвэрлэл ємнєх сарынхаас 0.9-53.2 хувь, тээврийн бусад хэрэгсэл vйлдвэрлэл 3.2 дахин єсчээ. Харин цахилгаан машин хэрэгсэл; нvvрс; газрын тос; металлын хvдэр олборлолт зэрэг 10 дэд салбарт vйлдвэрлэл ємнєх сарынхаас 3.9-61.8 хувиар буурсан бол машин тоног тєхєєрємжєєс бусад тємєр эдлэл vйлдвэрлэл 95.7 хувийн бууралттай байна.

Аж vйлдвэрийн мэдээнд хамрагдсан гол нэрийн бvтээгдэхvvнийг ємнєх оны мєн vеийнхтэй харьцуулахад54.1 хувийнх нь vйлдвэрлэл єсч, 45.9 хувийнх нь vйлдвэрлэл буурчээ.
Аж vйлдвэрийн гол нэр тєрлийн бvтээгдэхvvнээс цахилгаан, дулаан, нvvрс, 35 хувийн агуулгад шилжvvлеэн зэсийн баяжмал, 47 хувийн агуулгад шилжvvлсэн молибдений баяжмал, малын мах, шингэнсvv,хиамнызvйл, єлєнгэдэс, талх, гоймон, спирт, архи, пиво, цэвэр ус, жvvс, тамхи, хивс, шахмал эм, шохой, ган тємєр хийц, лаа зэрэг 92 бvтээгдэхvvний vйлдвэрлэл биет хэмжээгээр єсч, харин тvгээсэн цэвэр ус, газрын тос, алт, хайлуур жоншны баяжмал, цайрын баяжмал, гурил, тараг, нарийн боов, чихэр, дарс, катодын зэс, тємєр бетон эдлэл, шавардлагын зуурмаг, хєєсєнцєр хавтан, металл бэлдэц, металл цувимал, нэг удаагийн тариур зэрэг 78 бvтээгдэхvvний vйлдвэрлэл биет хэмжээгээр буурсан байна. Аж vйлдвэрийн салбарын дvнгээр 2009 оны 1 дvгээр сард 156.9 тэрбум тєгрєгийн (оны vнээр) бvтээгдэхvvнийг дотоод, гадаадын зах зээлд борлуулав.

Тээвэр
Тємєр замын тээврээр 2009 оны 1 дvгээр сард 1044.3 мянган тонн ачаа, давхардсан тоогоор 247.2 мянган зорчигч тээвэрлэсэн нь ємнєх оны мєн vеийнхээс тээсэн ачаа 283.2 мянган тонн буюу 21.3 хувь, зорчигчдын тоо 100.2 мянган хvн буюу 28.8 хувиар тус тус буурлаа. Тємєр замын дотоодод тээвэрлэсэн ачаа 63.3 мянган тонн буюу 8.5 хувь, олон улсад тээвэрлэсэн ачаа 219.9 мянган тонн буюу 37.9 хувиар буурав. Дамжин єнгєрєх тээврийн ачааны хэмжээ 142.1 мянган тонн болж, ємнєх оны мєн vеийнхээс 94.6 мянган тонн буюу 40.0 хувиар буурсан байна. Тємєр замын тээврийн салбарын орлого 2009 оны 1 дvгээр сард 11.1 тэрбум тєгрєгт хvрч, ємнєх оны мєн vеийнхээс 6.2 тэрбум тєгрєг буюу 35.8 хувиар буурчээ.

Агаарын тээврээр 2009 оны 1 дvгээр сард 106.2 тднн ачаа, давхардсан тоогоор 18.2 мянган зорчигч тээвэрлэж, ємнєх оны мєн vеийнхээс тээсэн ачаа 19.3 тонн буюу 15.4 хувь, зорчигчдын тоо 4.9 мянган хvн буюу 20.9 хувиар тус тус буурлаа. Агаарын тээврээр олон улсад тээвэрлэсэн зорчигчдын тоо ємнєх оны мєн vеийнхээс 1.9 мянган хvн буюу 11.4 хувь, дотоодод тээвэрлэсэн зорчигчдын тоо 3.0 мянган хvн буюу 45.9 хувиар буурав. Агаарын тээврийн салбарын орлого 2009 оны 1 дvгээр сард 4.7 тэрбум тєгрєгт хvрч, ємнєх оны мєн vеийнхээс 459.9 сая тєгрєг буюу 8.9 хувиар буурчээ.

Ажилгvйчvvд
Аймаг, нийслэлийн хєдєлмєр, халамжийн vйпчилгээний хэлтэс (ХХVХ)-т бvртгэлтэй ажилгvйчvvдийн тоо 2009 оны 1 дvгээр сарын эцсийн байдлаар 31.4 мянга болж, ємнєх оны мєн vеийнхээс 5.6 хувь буюу 1.7 мянган хvнээр нэмэгдсэн байна. Read More......

Та хэдний єдєр тєрсєн бэ?

Тєрсєн єдрийнхєє єєргєєр зан ааш, эрvvл мэндийнхээ тєлвийг тодорхойлоорой.


1.Уран сэтгэмжит бvтээлч хvмvvс єєрсдийн vзэл бодолдоо бvрэн итгэж, бусдыг ч vvндээ гарамгай итгvvлэх чадвартай. Єєрсдийн хэрэгт хєндлєнгєєс оролцохыг тэвчдэггvй. Бусдад шулуухан vнэнийг хэлж чаддаг.
Эрvvл мэнд: 3vрх, нvд зэрэг эрхтэндээ анхаарах хэрэгтэй.

2.Дєлгєєн романтик зантай, уран сэтгэмжээр баялаг хvмvvс. Тиймээс сэтгэл зvйн таашаалыг илvvд vздэг. Мєрєєдєгчид тул аливаа бэрхшээлтэй асуудалд сэтгэлийн хат дутмаг. Сэтгэлээр амархан унамтгай.
Эрvvл мэнд: Элэг, ходоод нь эмзэг.

З.Амбицтай, тvрэмгий зантай. Орчны нєхцєл байдлаас vл хамааран тэргvvлэгч байхыг эрмэлздэг. Аливаа асуудалд єєрийн байр суурийг хатуу хамгаалж, ямар нэгэн тэмцэлгvйгээр бууж єгдєггvй бардам болон тэвчээргvй зангаараа бусдаас ялгардаг.
Эрvvл мэнд: Vе мєч, арьс

4.Гутранги vзэлтэн. Тиймээс зєвхєн єєрт байгаа бодит байдалдаа итгэдэг. Анхаарал сайтай бєгєєд ихэнхдээ оюуны салбарт амжилт гаргана. Аливаа ажлыг дvрэм ёсоор нь хийдэг. Тайван зантай учраас хэрvvл, маргаанаас зайлсхийдэг. Vрэлгэн зан нь амьдралд нь нэлээд бэрхшээл учруулдаг.
Эрvvл мэнд: Бєєр, толгой, нурууны євчин

5.Хєрєнгє, эрх мэдэл амьдралынх нь гол зорилго. Аливаа ажилд сэргэлэн, хєдєлгєєнтэй байж, богино хугацаанд ашиг орлого олдог. Ухаалаг, бvтээлч, тєрєлхийн уран илтгэгчид тул хvмvvстэй хурдан ойлголцдог. Ємнєх алдаагаа давтчих гээд байдаг сул талтай.
Эрvvл мэнд: Vе мєч, сэтгэл зvйн хямрал

6.Бусдыг єєртєє соронзон мэт татах чадвартай. Бие, гоо сайхнаараа vргэлж эсрэг хvйсийн хvмvvсийг татаж байдаг. Зорьсон зvйлдээ гоо vзэмжээ ашиглаад ч хамаагvй хvрч чаддаг. Харин хайр дурлалтайгаа учирсан тохиолдолд єєрєє боол нь болох сул талтай. Нэг гомдсон хvнээ уучилж чаддаггvй.
Эрvvл мэнд: Чих, хамар хоолой

7.Биеэ даасан, єєртєє итгэлтэй амьдралыг бодитойгоор харж чаддаг. Ихэвчлэн зураач, зохиолч, яруу найрагчид байдаг. Єєрийн гэсэн ертєнцєєрєє баялаг хvмvvс тул шуналгvй. Амьдралдаа олон єєрчлєлт хийх дургvй. Зєгнєн, мэдрэх чадвар нь илvv хєгжсєн.
Эрvvл мэнд: Ходоод, мэдрэлийн ядаргаа

8.Тэвчээртэй. Ямар ч хvнд асуудлыг энгийнээр хvлээн авдаг, сэтгэлийн хєдєлгєєнтэй. Олон хvнээр хvрээлvvлдэг ч ганцаардмал хvмvvс. Хєдєлмєрч зан нь хvссэн амжилтад нь хvргэдэг. Аливаа бvтэлгvй зvйлд єєрийгєє буруутгадаг зан нь амиа хорлоход ч хvргэж мэднэ.
Эрvvл мэнд: Элэг, ходоод, толгой

9.Дайчин зантай, сэтгэлийн хаттай, ямар ч ажилд итгэл даадаг. Аналитик сэтгэн бодох чадвартай тул ийм зантай хvмvvсийг хамтрагчаараа сонгодог.
Эрvvл мэнд: Уушиг, vе мєч

10.Тэргvvлэгч, шинийг эрэлхийлэгчид, зєрvvд зантай. Єєрийгєє бvхий л талаараа хєгжvvлж чаддаг тул амжилтад хурдан хvрдэг. Бусдын нєлєєнд автдаггvй. Єєрийгєє хvрээлэгч хvмvvсээ ойлгодоггvй гэсэн шvvмжид єртємтгий.
Эрvvл мэнд: Нvд, зvрх, даралт

11 .Хийх гэж буй vйлдлийг нь урьдчилан мэдэхэд хэцvv, ойлгоход бэрх хvмvvс. Аливаа асуудалд хурдан шийдвэр гаргадаг, зоримог. Бусдыг сайн мэдэрч чаддаг. Сэтгэлээр унамтгай. Тэр бvхнээ єєрєє даван туулах гэж хичээдэг нуугдмал зантай.
Эрvvл мэнд: Мэдрэлийн хямрал

12.3оригтой, нарийн мэдрэмжтэй, амбицтай, чадварлаг удирдагч болж чаддаг. Хувийн зохион байгуулалт сайтай. Сэтгэн бодох чадвар сайн, бусдын нєлєєнд автдаггvй. Анхаарал халамжтай зан нь гэр бvлийнхнээ аз жаргалтай байлгадаг.
Эрvvл мэнд: Цусны євчнєєс сэргийл.

13.Ажил албанд єндәр амжилтад хvрнэ. Аливаа зvйлд хурдан суралцаж, мэргэших, єєртєє итгэлтэй дайчин байрсууриа хамгаалах гээд сайн ажилчны бvхий л чадварыг агуулсан. Хvнд хурдан дасамтгай тул хуурамч занг хvндээр хvлээж авдаг.
Эрvvл мэнд: Элэг, нуруу, толгой

14.0гцом ууртай, сэтгэлийн хєдєлгєєн ихтэй, vрэлгэн тул хєрєнгєжих нь ховор. Тиймээс гэр бvл болохдоо эд хєрєнгє харж сонголт хийх нь элбэг. Наиз нєхдийн хувьд ч адил. Єєрт нь хэрэгтэй бол дайсантайгаа ч нєхєрлєж чадна.
Эрvvл мэнд: Толгойн євчин, зvрх

15.Тэргvvлэгч байх одонд тєрсєн хvмvvс. Ажил, амьдралаа ялгаж чаддаг. Тиймээс єдєр тутмын амьдралд хоёрдмол зан, дvр тєрхтэй гэж болно. Ажилдаа єєрт байгаа бvхий л хvч чадлаа дайчилдаг. Vvний зэрэгцээ гэр бvлдээ дээд зэргийн анхаарал, халамж тавьж чаддаг.
Эрvvл мэнд: Хоолой, хамар

16.Vргэлж шинийг эрэлхийлж суралцдаг. Тиймээс чадварлаг судлаач, шинжээч, эрдэмтэд болон сонсогчид байдаг. Бусдад анхаарал тавьж, тэднийг мэдэрч чаддаг тул олон найз нєхєдтэй. Тусархаг бєгєєд аливаа ажилд сэтгэлээсээ ханддаг.
Эрvvл мэнд: Ходоод

17.Логик сэтгэлгээ сайтай. Олон жилийн хамтрагчтайгаа ялимгvй vл ойлголцлоос болж холбоогоо шууд тасалж чадна. Тогтворгvй зан нь гэр бvлийнх нь харьцаанд ихээхэн нєлєєлдєг. Энә зан нь ажил мэргэжилд ч нь нєлєєтэй. Эхлvvлсэн ажлаа дуусгалгvй дараагийн ажлаа эхпvvлэх нь олонтаа.
Эрvvл мэнд: Уушиг, элэг

18.Авьяаслаг, нарийн мэдрэмжтэй. Амьдралдаа гайхамшигтай чадварлаг жvжигчид. Єєрийн зорьсон зvйл болон тав тухтай байдлаа хангахын тулд ихэнхдээ энэ чадвараа ашигладаг. Харин найз нєхєд, гэр бvлийн харьцаанд хамгийн vнэнч нь байж чаддаг. Дорой зантнуудыг тэвчдэггvй.
Эрvvл мэнд: Сэтгэл зvйн хямрал

19.Бусдад захирагдахыг хvсдэггvй, єєртєє итгэлтэй. Олны анхаарлыгєєртєєтатахдуртай. Єєртбайгаа бvхэн нь даңцаа дутмаг санагддаг. Нэр алдарт тэмvvлдэг. Бусдын санааг єєрийн болгож хялбар дєнгєнє.
Эрvvл мэнд: Цусны євчин, даралт

20.Хэт мєрєєдєгчид. Тиймээс ч аливаа бэрхшээлтэй асуудал vлгэрт гардаг шиг сайхан тєгсєнє гэдэгт итгэдэг. Бэрхшээлтэй нvvр тулан учрахаас зайлсхийдэг. Єєрт нь итгэл vзvvлэхэд амжилтад хvрч чадна. Мєн дєлгєєн зан нь бусдыг уучилж чаддаг.
Эрvvл мэнд: Зvрх судас

21 .Хоёрдмол зантай. Нэгтапаасаа мєрєєдєгчид, жvжигчид, нєгєє талаараа дайчин, тэргvvлэгч юм. Амьдралын олон зvйлээ урьдчилан тєлєвлєсєн байдаг.
Эрvvл мэнд: Ходоод

22.Энхрий, эмзэг бєгєєд vрэлгэн хvмvvс. Тэдэңц хэзээ ч аз туршсан апхам хийх зориг байхгvй. Хардаж, сэрддэг зан нь найз нєхдєєс нь холдуулдаг. Амьдралын сvvдэртэй талыг нь илvv олж хардаг.
Эрvvл мэнд: Толгой

23.Сул дорой, бvдvvлэгдvv гэмээр зантай. Єєрєєсєє илvv чадварлаг хvмvvсээр хvрээлvvлэх дургvй. Ялимгvй, атаархуу бас зальжин, гэр амьтай тул сайн хань байж чаддаг. Бvх зvйл єєрийнх нь зєв гэж боддог.
Эрvvл мэнд: Сэтгэл зvйн хямрал, vе мєч

24.Романтик гутрангvй vзэлтэн. Амжилтад хvрэх гэж улайрдаггvй зан нь боломжийг анзааралгvй єнгєрєєх гэмтэй. Тайван амьдралыг илvvд vздэг. Найз нєхєд цєєнтэй.
Эрvvл мэнд: Толгой, vе мєч

25.Харамч, єєрчлєлтєд дуртай. Аз туршсан алхам хийхэд зоригтой. Ажилдаа чадварлагтул хамтран ажиллах хvсэлтэй хvмvvс соронзон мэт татагддаг. Тэдний гол уриа "Апиваа єєрчлєлт уйтгарт байдлаас чухал".
Эрvvл мэнд: Хоол боловсруулах эрхтэн

26.3очломтгой, зугаа цэнгэлд дуртай. Романтик зантай ч хэтрvvлдэггvй. Эргән тойрны хvмvvст баяр баясал єгч байдаг. Найз нєхєдцєє нэр хvндтэй. Тухайн vедээ гомдсон ч таагvй явдпыг хурдан мартаж чаддаг.
Эрvvл мэнд: Элэг

27.Хурц шийдэмгий зантай. Буруу алхам хийхээс болгоомжилж єєрийгєє сайн хянадаг. Сэтгэл хєдлєл багатай тул бусдын нєлєєнд автдаггvй. Сэтгэлээр бус ухаанаар шийдвэр гаргах хэрэгтэй гэж боддог.
Эрvvл мэнд: Сэтгэл зvйн хямрал

28.Маш олон зvйлээрээ бусдыг єєртєє татаж чаддаг. Бvхий л салбарт авьяаслаг, гарамгай. Урлаг, уран зохиолд дуртай. Иймдээ ч уян зєєлєн зантай, тэвчээртэй. Анд нєхдийн харьцааг эрхэмлэн дээдэлдэг.
Эрvvл мэнд: Даралт

29.Хувиа хичээмтгий, дуугvй зантай. Аливаа бэрхшээлийг хvндээр хvлээж авдаг. Гэсэн ч амьдралдаа маш азтай. Олны дэмжлэгийг хvлээн авч чаддаг. Ялимгvй атаач зантай. Тиймээс єєрєєсєє илvv чадварлаг хvмvvстэй нєхєрлєхєєс зайлсхийдэг.
Эрvvл мэнд: Сэтгэл зvйн хямрал, зvрх

30.Зоримог, тvрэмгий бусдад захирагдах дургvй. Єєрсдєє хувийн сахилга бат хатуу баримталдаг, зарчимч хvмvvс. Хуурмаг зангтэвчдэгтvй. Єєрсдєє ч бусдын итгэл алдахаас болгоомжилдог.
Эрvvл мэнд: Арьс, vе мєч

31.Хариуцлага хvлээх дургvй. Ємнєє тавьсан зорилгодоо заавал хvрдэг. Апиваа асуудалд тэвчээртэй, хvлээцтэй ханддаг. Гэр бvлдээ єєрийн бvхий л боломжоо зориулдаг. Амьдралын гол цєм нь боловсрол гэж vздэг.
Эрvvл мэнд: Элэг, шvд. Read More......

Монголын бурхан шашинтны төв, Гандантэгчинлэн хийдийн тэргүүн хамба Д.Чойжамцтай сар шинийг тойрсон элдэв маргаан хийгээд уламжлалт зан заншил, ёс жудаг гээд дэлгэрэнгүй сэдвээр ярилцлаа.

-Сайн байна уу та, сайхан өвөлжиж байна уу?

-Мэнд амар даа. Өнөтэй сайхан өвөл болж байна аа.

-Удахгүй хулгана жил хангирсан одож үхэр жил морилох гэж байна. Cap шинийн баяр буюу цагаан сарын тухай өөрийн бодлоо хуваалцана уу. Зарим нэг нь гарлагатай, дарамттай баяр гээд өөлөх нь их болж?

-Цагаан cap Монголын ард түмний уламжлалт баярын нэг. Өнгөрсөн он цагуудад бид олон сайхан баяр, үндэснийхээ уламжлалыг хадгалсан бас олон зүйлээ гээсэн бодогддог юм. Одоо бид үндэсний гэж хэлэх хоёр баяр тэмдэглэдэг нь цагаан cap, наадам шүү дээ. Ном ёсных нь дагуу сайхан тэмдэглэвэл цөөдөхгүй л дээ.
Цагаан сарыг би нийтийг хамарсан бас төр, шашин хоёулангийн баяр юм даа гэж үздэг. Хөгшид хүүхэдгүй ард нийтээрээ билэг дэмбэрэл оршоон сайн үг хэлэлцэн сайхан баярладаг шүү дээ. Бас энэ баярын онцлог нь бүгдээрээ бие биетэйгээ уулзаж золгон төрсөн тэлснээ мэдэлцэх, ахуй амьдрал, ажил байдлаа мэдэн сайн яваагаа бахархан дууриал болгодогт байдаг гэж боддог.
Нөгөө талаар билэг дэмбэрэлийн баяр байгаа юм. Ямар байлаа ч гэсэн жилийн эхний өдөр билэг дэмбэрэлтэйгээ хэлэлцэж хамгийн сайхнаар өнгөрөөдөг.
Монголчуудад муу зүйлийг сайнаар тайлах гэж нэг үг бий. Ийм л ёс. Суурийг нь зөв сайхан тавибал бат бөх сайхан байшин барьж болдогтой адил аливаа нэгэн ажлын эхийг сайн хийх нь өгсч өөдлөхийн үндэс болдог шүү дээ. Түүнтэй ижилхэн жилийн эхний өдөр хоногуудыг их буяны үйлээр өнгөрөөж, буяны зүгийн ажлаар эхлүүлэхийг л хамгийн гол гэж үздэг.
Цагаан нэртэй байгаа нь бас их учиртай. Ер нь бол цагаан cap болно гэхэд шинийн 28, 29-ний үед гэр орноо сайхан цэвэрлэн хуучин оныхоо хир буртгийг арилгаж, хувцас хунараа угааж арчин шинэ сайхан хувцсаа бэлддэг шүү дээ.
Хуучин уламжлалтай улсууд маань хашаа хороо, гудамжаа хүртэл цэвэрлэдэг байлаа. Ялангуяа үүдний орчмоо голлон цэвэрлэдэг. Олон хүн, олз омог, сайн муу юм бүгд түүгээр орж гардаг болохоор их анхаардаг байна л даа! Хир буртгаар дамжин муу юм халддаг, сайн зүйлээр дамжин буянтай сайхан зүйл орж ирдэг ч гэж үздэг.
Тийм ч учраас орон хийдүүд нь сайхан байгаасай, сайн зүйлүүд ирээсэй гэсэн сэтгэлээр “Цэдор Лхам” гэж битүүний шөнийн хурлыг хурж, айл өрхүүд нь Лхам бурхан зочилж ирдэг гэж үзэн түүнд идээ ундаа зэхэн хаалга, тотгон дээрээ гурван мөс тавьдаг. Одоо ч уламжлалаа мэддэг айлууд тэгж тавьж байгаа. Ер нь гэр орон, хашаа хороо, хувцас сэлт гээд байгаа бүхнээ цэмцийлгэн цагаан сараа сайхан угтдаг уламжлалтай даа.

-Битүүний өдрийн тухайд ямар ёс жаяг байна?

-Eр нь бол Азийн заншил юм даа. Таван мэдрэхүйгээрээ дамжуулж баяр ёслол, хамгийн сайн сайхан юмаа түүнд зориулдаг. Гэр орон, тавилга тахилаа цэвэрлэчихсэн, их сайхан идээ будаа засчихсан байх нь нүдэнд өргөж байгаа дүрс юм. Амттай шимттэй болгоноо тавган дээрээ тавьж, цагаалга, бууз сэлтийг бэлтгэн зочлон дайлах нь аманд өргөж байгаа амт юм.
Зул хүжээ өргөж байгаагийн зул бол нүдэнд өгч байгаа дүрс, хүж нь хамарт хүргэж байгаа сайхан үнэр. Хэв хадаг бол биө зөөлөн хатууг мэдэрдэг болохоор хүртэхүйд хүргэж буй хэрэг юм. Дээр үед бол хонх дамраа цохидог байсан даа, одоо бол сайхан дуу хуур эгшиглүүлж байгаа нь сонсохуйд өргөсөн өргөл. Ингэж таван мэдрэхүйд зориулан ирсэн зочиндоо сайхан өргөл өргөж байгаа нь өглөгийн нэг шинж чанар юм даа. Бурхан багшийн айлтгалаар бол өглөгийн эрхэнд баяждаг, эд таваар ирдэг гэдэг номтой. Тэр утгаараа балчир хүүхэд, ахмад настнуудыг баярлуулан бэлэг сэлт барьдаг, ийм л ёс байсан даа. Хавь ойрынхоо улсуудтай эв нэгдлээ илэрхийлж битүүний орой идээ будаагаа зөрүүлдэг, сан сунгаа тавьдаг номтой. Шинэ жилийн эхэн дээр мөн ялгаа байхгүй, шинийн нэгний өглөө нар мандаж байхад сан тавин идээ будааныхаа дээжийг өргөн золгодог. Хамгийн ахмад хүнээсээ эхлэн шинийн гуравны дотор амжиж хамгийн их хүндэтгэдэг улсууддаа золгодог ёс заншилтай байсан.

-Ёс заншил, билэг дэмбэрлийн хувьд үнэхээр сайхан баяр. Харин ярианы эхэнд асуусан шиг хүмүүсийн шүүмжлэлд Та хэрхэн ханддаг вэ?

-Малчдын баяр гээд энэ баярыг тэмдэглэхгүй зан заншлаа хэсэг орхигдуулсан учраас зарим нэг зүйлийг хэтийдүүлээд байгаа тал бий. Уг нь цагаан cap болно гэдэг өөрийнх нь амьдралыг сүйдлээд байгаа юм биш. Том таваг засаж, тарган ууц тавьснаар жилийн өнгө нь ч тодорхойлогддог юм биш шүүдээ. Гурав, таван давхар байна уу өөрийнхөө боломжоор идээгээ засаж, цагаалга, будаалгаа хийн билэг дэмбэрэлийнхээ утгыг л гаргачихвал боллоо. Бэлэг сэлт ч ялгаагүй чадал чансаандаа тохируулан хэдэн чихэр аваад өгсөн ч болдог ажил.
Хөрөнгө мөнгөний бололцоотой нь настай улс, хүүхдийг баярлуулах нь зүйн хэрэг байх л даа. Яагаад гэвэл, хөгшчүүдтэй ярьж байхад цагаан сарын дараа амьдралд нь хэрэг болчих хөөрхөн юм, хэдэн төгрөгтэй болчихсон байдаг. Тэтгэврийн хэдэн төгрөг нь хүрдэггүй хөгшдөд үр хүүхэд, танил талынх нь хүндлэн барьж золгосон төгрөг хэрэг болж байх шиг л харагддаг юм. Ер нь бол би цагаан сарыг гарлагагүй баяр гэж боддог доо. Бие биендээ очоод бэлэг сэлтээ зөрүүлчихдэг. Дээрээс нь зассан идээ, тавьсан мах ууц, зэхсэн хоол хүнсээ хөргөгчиндөө байлгаж байгаад хаврын тарчиг цагт аяганы хийц болгон идэж уудаг.
Хаваржин л иддэг шүү дээ. Тэрүүхэн цагаан сарынхаа үед гарч байгаа юм шиг боловч буцаад хэрэглэгдэхгүй зүйл гэж нэг ч байхгүй их тэнцэтгэлтэй сайхан баяр шиг санагддаг юм.
Айл хунарт бие, хэл, сэтгэл гурваа тэгшилж их болгоомжтой ордог гэж хууччууд ярьдаг юм. Малгайгаа төвшин сайхан тавьчихаад товч бүчээ товчилж билэг дэмбэрэлтэй сайхан зүйл хэлээд орвол тэр айлын зочин байж чадах жишээтэй. Шинэ жилийн өглөө, битүүн хоёрт айлд муу юм хэлж ордоггүй. Хэрвээ хэлвэл тэр айлын зочин байж хэзээ ч чадахгүй. Хуучин жилийнхээ өнгийг шинэ жилийнхээ өнгөтэй харж байгаа, билэг дэмбэрэл дэглэж байгаа тэр үед нь муу муухай зүйл ярьж орох юм бол дахиж хэзээ ч уригддаггүй байсан байгаа юм. Бие, хөл хоёр сэтгэлийн зарц байдаг эд. Тийм учраас сэтгэл сайхан байхул бие, хөл сайхан байдаг учиртай. Бие, хэл, сэтгэл сайн сайхан байж тэр айлд сайн сайхан, буян эаяа тогтдог.
Сүүлийн үеийн шинжлэх ухааны ёсоор усан дээр шинжилгээ хийсэн байна лээ. Зурагтаар зөндөө л юм ярих юм байна шүү дээ. Тэгэхэд усанд муу үг, сайн үг хэлэхэд бүтцэд нь сөрөг эерэг байдлаар нэлээн өөрчлөлт орсон гэж байсан. Хүний биеийн 70 хувь нь ус байдаг, усаар бүтсэн амьтан болохоор бие хэл сэтгэл гурваар дамжин очиж байгаа сайн муу зүйл тэр чинээгээрээ нөлөө үзүүлдэг байна л даа. Шашин ном, шинжлэх ухаан ч үүнийг баталж байна даа. Тийм учраас цагаан сараар ёс төртэй байж эв эеийг хичээх нь жилийн турш сайн сайхан байхынхаа билэг дэмбэрэлийг дэглэж байгаа үг юм.

-Ирж буй үхэр жилийн өнгө төрх ер нь ямархуу байх бол?

-Гарч буй шороон үхэр жил Монголын ард түмэнд сайн сайхан зүйлийг өгнө гэж бодож байгаа. Ертөнц өрөөсөө л хэмнэлээрээ явж байдаг. Тийм учраас ямар ч жил гарлаа тэр нь цаг хугацааны үргэлжлэл л байдаг. Хүмүүний хувьд ч хэдэн нас насалсан байна түүний үргэлжлэл нь байдаг учраас урьд хийсэн буян заяа, сайн сайхан ажил юу байна, амьдралынхаа суурийг хэрхэн тавьсан байна тэрний л үргэлжлэл болдог. Ямар ч жил байлаа гэсэн зурхайн ёсоор янз бүрийн юм гарах ч өрөнхий төлөвөөрөө цаг хугацаа, амьдралын үргэлжлэл. Тийм учраас муу юм гарсан гээд сэтгэлээр унахгүй, сайн юм гарсан гээд бардахгүй л явах хэрэгтэй юм.
Хамгийн гол нь Монголчууд жилийн эхэн дээр сэтгэл санаа болоод аливаа нэгэн зүйлээ засдаг, зөв тийш нь мөрөө гаргадаг. Мөн жил, одон гариг, дэлхий ертөнцийн хөдөлгөөн болон өөрийн бие махбодын байдлаасаа хамааран тохирох засал хийдэг. Үүнийгээ өөрийнхөө зурхай дээр гарснаар хийх нь хүний сэтгэлд сайхан уужрал, тайвшрал өгч ажил хөдөлмөр хийх идэвх оруулдаг. Тиймээс хууччуул маань цагаан сарын 15-ны дотор засвараа хийдэг уламжлалтай байж дээ. Ер нь гарч буй үхэр жил бидний амьдралд дэвшил хөгжил авчирсан сайхан жил болно гэж бодож сууна даа. Зурхайн талын зүйлийг нь зурхайчид гаргачихсан байгаа биз дээ.

-Тантай уулзсаных нэг зүйлийг асуумаар байна. Жил бүрийн cap шинийн өмнө ёс юм шиг “Шинийн нэгэн хэдэнд тохиох вэ” гэдэг асуудал дээр цэц булаацалддаг болоод байгаа. Энэ жил тэр байдал бүр ширүүсч, аягүйдвэл нударга зөрүүлэх нь үү гэмээр харагдаж байсан. Хэд хэдэн телевизийн нэвтрүүлгээр гарлаа шүү дээ. Ард олон ч хүндэлж явсан хүмүүс нь олны өмнө тийн авирлахад ихэд эгдүүцэж байгаа. Үүн дээр таны ямар бодолтой байгааг дуулахсан гэсэн хүн ч маш олон байна?

-Сүүлийн гурав дөрвөн жилд ийм юм гараад байгаагаас биш олон жилийн явдал ч биш л дээ. Хэн хүнгүй л зовлонтой байх шиг байна. Бидэнд ч ялгаагүй. Төгсбуянтын зурхайг 1911 оноос хэрэглэж эхэлсэн ч 1944 оноос тогтмолжиж зурдаг зурхайгаа зураад л, хийдэг цагаан сараа хийгээд л ирсэн. Түүхэндээ Төгс буянтын зурхай, Шар зурхай хоёрыг хоёуланг нь хэрэглэж байсан. Манжийн төрийн дор байсан учраас манжийн хаантай төрийн зохицол олгох, нөгөөтэйгүүр нэгэнт л бусад улсын хараат учраас тэр улсынхаа зурхайгаар ажил хэргээ зохицуулах шаардлагын дагуу шар зурхайгхэрэглэдэг байсан байгаа юм.
Яагаад энэ хоёр зурхай давхар яваад байсан бэ гэхээр төгс буянтын зурхай нь монгол хүн өөрөө гаргасан учраас цаг агаар, улирлын байдал, орон нутагт нь зохицсон байж шүү дээ.
Хятад гэхэд л хоёр улиралтай шахуу газар. Урагшаа гэхэд дандаа халууны газрууд байна. Тийм учраас тэд дөрвөн улирлын хэм хэмжээг гаргах буюу цаг хугацааг шимтэн шинжээд байх хэрэггүй байдаг шиг байгаа юм. Харин манайд болохоор дөрвөн улирал нь тодорхой үзэгддэг учраас нарийвчлан гаргасан зурхай шаардагддаг. Тэгээд л Төгс буянтын зурхайг авч хэрэглэн, үе үеийн эрдэмтэн мэргэд Монгол нутагтаа зохицуулан хөгжүүлсээр ирсэн байдаг юм.
Хамгийн сүүлд 1966 онд Гандантэгчинлэн хийдийн зурхайчид болоод эрдэмтэд нийлэн Улаанбаатараас савласан зурхай болгосон байдаг. 2000 он хүртэл ямар нэгэн маргаан гаралгүй яг л энэ ёсоороо яваад ирсэн дээ. Эрдэмтэн Нинжбадгар гуай бидний өнөөгийн мөрдөж байгаа зурхайг Монгол зурхай гэж нэрлэн ном зохиолоо туурвисан нь ч бий.

-Өдөр тасардаг, давтагддаг гэж их маргаад байсан. Тэр ер нь ямар учиртай юм бэ?

-Энэ их бодууштай юм байгаа юм. Малчин ардууд маань сарны хэм хэмжээг онцгой мэддэг. Байгалиа шинжин амьдрал ахуйдаа ашиглаж сурсан учраас сарны хаашаа харж яаж байрласан, хэлбэр дүрсээр нь хэдний өдрийн cap байна вэ гэдгийг түвэггүй хэлдэг. Төгс буянтын зурхайд сарны хэлбэрийг их авч явдаг юм билээ. Тасралт, нэмэлт гэдэг бол ертөнц зогсож байгаа хэрэг биш юм.
Шинжлэх ухааны ёсоор авч үзсэн ч яг л таарч байна лээ л дээ. Яг сарныхаа хэлбэрийг аваад явах юм бол үнэхээрийн шинийн долооны хэлбэр гаргахгүй шинийн найман руугаа шилжчих, зарим үед шинийн наймны cap ерөөсөө хэлбэр дүрсээ өөрчлөхгүй хоёр хонох ч юм уу байдал гардаг л даа. Өөрийнхөө ард түмний байгалийг шинждэг, хэлбэрт дулдуйдсан зурхай учраас энэ нь нэлээн хэрэгтэй юм гэсэн байр сууриар л өдийг хүрч ирлээ дээ.

-Халз ярилцлагад орох үеэр шар зурхайн талыг дагадаг хүмүүс янз бүрийн үг хэл гаргаж байсан л даа. МБШТ гэдэг утгаар бас олон жил дагаж явсан учраас ард түмэн та бүхний хариуг их хүлээж байсан. Байдал хурцдахаас өмнө та бүхэнд албан ёсны хариу өгөх боломж байгаагүй юм уу?

-Бид ерөөсөө маргаан хийгээгүй шүү дээ. Өөрөө ч сая хэллээ. Хариу хүлээж байсан гэж. Ард түмний зүгээс Гандан хийд болоод лам нар ямар байр суурьтай байна, хариугаа хэлээч. Алинаар явах ёстой юм гэж шаарддаг. Сонин хэвлэл, телевиз радиогийнхан ч шавчихдаг. Энэ шаардлагынх нь дагуу бид “Дагаж, мөрдөж ирсэн Төгс буянтынхаа зурхайгаар явна аа” гээд л хариу өгдөг. Гэтэл тэр улсууд биднийг үг дуугаргахгүй санаатай байдаг юм болов уу, буруу юм хэллээ, зөв юм хэллээ гээд маргаанд улам л гүнзгий ордог. Шаварт улам гүнзгий шигдэж байгаа юм шиг. Сүүлдээ “Хүрч ирж бидэнтэй ярилц” гэдэг болсон. Тэгээд л зурагтын тэр нэвтрүүлэгт очсон хэрэг шүү дээ. Одоо үед шашны боловсон хүчин харьцангуй залуужчихсан. Ихэнх хөгшчүүд нь бурханы орондоо морилоод лам хүн хөгшин байдаг гэж бодох хэрэггүй болчихсон. 90 оноос хойш залуу боловсон хүчинтэй болж, тэд маань ч өөр өөрийнхөө мэргэжил, мэргэшлээр хэнтэй ч ярих хэмжээнд хүрсэн.
Тийм л хүүхдүүд тэр нэвтрүүлэгт орсон. Нөгөөдүүл нь ярих боломж олгохгүй байгаа учраас үгээ хүргэхийн тулд жаахан чанга дуугарсан л байх. Нөгөөтэйгүүр “Монгол хүн биш” энэ тэр гэхээр чинь залуу улс бас цочирдоно доо. Бид бүгд л миний эх орон, манай ард түмэн, бид монголын үр сад гэж л бодож явдаг шүү дээ. Тэд биднээс монгол орныг харамлахгүй л дээ. Тэд битгий хэл хэн ч биднээс монгол орныг хэзээ ч харамлаж чадахгүй. Бид энэ түүхийн туршид хийсэн юмтай, тусгаар тогтнол болоод аливаа нэгэн зүйлд оролцсон үнэн түүхтэй улсууд.
Настай тохитой улс залуустай хүлээцтэй бас учиртай ярих байх гэж би бодож байсан. Гэтэл харин эсрэгээрээ хүүхдүүдийг доромжлоод, ёс суртахууны хэм хэмжээгүй маягтай загнана лээ дээ. Уг нь түүхч улс гэнэ лээ. Гэхдээ ярьж байгаагнь сонсоход үнэхээрийн хэцүү юмнууд бас дуулдана лээ. Буддын шашны мэдлэгтэй захын хүн цагаан сарыг Богд ламтай холбодог түүх байгаагүйг, хэзээ ч битүүн болон арван тавныг гашуудал гэж үзэж байгаагүйг мэднэ. Би өчнөөн жил шашнаар явсан хүн, лав мэдэхгүй юм билээ. Цэдор Лхам гэж ном ерөөсөө гашуудлын ном биш.
Би түрүүнд ямар билэгдлээр уншдагийг ярьсан даа. Урьдны мэргэдүүд ч үүнийг гашуудлын гэж хэлж байгаагүй. 70 оноос хойш гэхээр би ч бас хуучны хүнд орох байх. Нэг удаа ч үүн дээр гашуудаарай гэж хэлж байсангүй. Бидний багш ч хэлж байгаагүй, номон дээр ч тэгж заадаггүй юм. Харин ч шинэ цаг эхэлж байна гээд бүгд цэвэр цэмцгэрийг эрхэмлэн баясаж хөөрдөг дөө. Гэхдээ тэр дунд учиртай ярьж байгаа хүмүүс ч бас байна билээ.

-Та тэр нэвтрүүлгийг үзээд багагүй бухимдаж дээ?

-Үнэнийг хэлэхэд би юу ярьж байгааг нь ойлгоогүй. Өндөр гэгээнийг битүүнтэй холбоод байх юм. Ямар ч холбоо байхгүй шүү дээ. Өндөр гэгээн цагаан сарын 14-ний өдөр таалал төгссөн юм. Тийм мэтийн юмнуудыг яриад, хүүхдүүдийг загнаад байх чинь хажуугаас нь харахад халширмаар л юм билээ. Энэ улсуудтай ярь аа, үгээ хэл гэж шаарддаг атлаа ярьсны дараа “Яах гэж энэ улсуудтай ярив аа” ч гэх хүн гарах юм.
Ер нь зан араншин нь ч мэдэгдэхгүй юм даа. Байгаль дэлхийн маань хүртэл ааш араншин мэдэгдэхээ болилоо доо. Хөгжил дэвшил, хүний буруутай ажиллагаанаас байгалийн тэнцвэрт байдал алдагдлаа гээд олон л зүйл дуулдах юм даа. Гэхдээ манай ард түмэн ухаантай улс. Хэн хүний хэлсэн үгийг дагах биш, өөрсдийнхөө түүх номоос хараад бүгдийг мэдэж байгаа даа гэж л бодож байна.

-Миний хувьд долдугаар сарын 1-ний үйл явдлаар жишээлэх ч юм уу хүний эмзэглэлээр их тоглоод байх шиг санагдсан?

-Би хэлсэн шүү дээ. Гарч буй жил гэдэг цаг хугацааны үргэлжлэл гэж. Тэр бол эмзэглэж болохгүй ажил. Аль ч орон гэсэн өөрийнхөө дадсан дадсан цагтаа л баяр ёслолоо хийдэг. Миний дуулснаар бол Хятад, Вьетнам, Өмнөд Солонгос гурав цагаан сараа тэмдэглэсэн юм шиг байна лээ, нэгдүгээр сарын 25-нд. Бирм, Таиланд, Лаос, Кампучи бол хийх яагаа ч үгүй.
Бүр дөрөвдүгээр cap гаргаж цагаан сартай ижилхэн баяраа тэмдэглэдэг шиг байдаг юм, халуун зунаараа байдаг газрууд даа. Төвд зэрэгт манайтай ойролцоо байгаа байх. Шар зурхайгаар тэмдэглэхээр зүгээр, Төгс буянтаар тэмдэглэхээр болохоо байчихдаг юм гэж байхгүй шүү дээ. Тэр бол ямар ч логикгүй ажил. Жишээлэхэд ноднин Хятадад хамгийн том газар хөдлөлт боллоо, банш буузнаас юм гарлаа гээд өчнөвн л юм болсон.
Тэр үед тэр болгоныг нь шар зурхайтайгаа холбож “Шар зурхайгаар cap шинээ тэмдэглэснээс ийм юм боллоо” гэж нэг ч хүн хэлээгүй байх шүү. Ерөөсөө л цаг хугацааны үргэлжлэл, байгаль дэлхийн ааш араншингаа гаргаж байгаа л явдал шүү дээ. Ертөнцийн хувьсал хөдөлгөөн, амьдралын хэм хэмнэлийг заавал тэр цагаан cap pyy чихээд байх хэрэг байна уу даа, ер нь. Хамгийн гол нь бид өөрсөд рүүгээ харан үйлийн үрийг бодох хэрэгтэй дээ.

-Гандантэгчинлэн хийдээс энэ жил тусгайлан цаг тооны бичиг гаргалаа. Энэ цаг тоолын бичгийн онцлог юу байна?

-Ер нь энэ Лит бичиг хүний нэрээр нэрлэгдэх учиргүй юм болов уу даа гэж бид бодож байгаа. Энэ бол уг гарвал хүртлээ цааш цаашаагаа холбогдоод явчих олон зууны уламжлалтай эд. Тиймзэс бид тэрний энэний зурхай гээд маргалдаад байхааргүйгээр байгууллагаасаа нэг сайхан лит гаргаж ард түмэндээ хүргэе гэж бодож хийсэн. Ард түмэн ч санал хүсэлт гаргадаг байсан. Цаашдаа бид эмнэлэг, зурхай хоёрынхоо дацанг чангатган сайжруулах, хуучин уламжлалт зурхайчдаа бэлтгэх, төгөлдөр болгох гээд олон л зүйл төлөвлөөд байна даа.

-Тэргүүн хамбын маань хувьд шинийн нэгний өдөр хэрхэн өнгөрдөг вэ, хамгийн түрүүн ээждээ золгодог уу?

-Шинийн нэгний өдөр жаахан хэцүү дээ. Битүүний шөнө арван цагаас эхлэн хурал хурж Лхам бурханаа тахина. Тэгээд шөнөжин тахиад өглөөний зургаа, долоон цагт гадаална. Гараад шууд Очир дарийнхаа дугана руу явж өндөр гэгээний бүтээсэн Очир дарь бурхандаа мандал өргөдөг. Эх болсон зургаан зүйл хамаг амьтан тэр дундаа Монголын ард түмний сайн сайхны төлөө гэсэн сэтгэлээр өргөдөг юм. Мандаж бадрахын билэгдэл болсон мандалаа өргөөд буцаж дугандаа орон лам нартайгаа золгодог. Долоо найман зуугаад хүнтэй юм чинь нэлээн хөл хөдөлгөөнтэй, их том золголт болно оо.
Золголтын дараа шинэ өдрийнхөө хурлыг эхэлдэг. Тэр хооронд Ерөнхийлөгч, Их Хурлын дарга, Ерөнхий сайд маань морилон ирж Жанрайсагтаа мөргөчихөөд Очир дарийн дуганд Монголынхоо ард түмний сайн сайхан, мандал бадралын төлөө мандалаа өргөнө.
Тэгээд 12 цагт гадаалаад дөрвөн цагаас ерөөлийн 15 хоногийн хурал эхэлдэг юм. Тэр хооронд төрөө дээдлэх үүднээс ордонд очиж хуваарийнхаа дагуу төрийн өндөрлөгүүдтэйгээ золгодог. Тэндээсээ гараад л эжийдээ очиж золгоно доо.
Тэр өдөр манайхан намайг хүлээгээд л сууж байдаг юм. Шөнөжин нойргүй хоносон хүн чинь нэлээн нойр хүрнэ дээ. Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Их Хурлын дарга нарын дотны хүмүүсээ гэртээ аваачиж шинэлдэг цагт нь бас очдог. Энэ мэтээр яваад оройны хурал энэ тэр гэсээр байтал нэг л мэдэхэд шинийн хоёрон, гурван өнгөрчихсөн байдаг даа.

-Та нийт Монголын ард түмэндээ, тэр тусмаа манай сонины уншигчдад хандан ерөөл айлтгана уу?

-Монголынхоо ард түмэнд бие биенийгээ ойлгон мэдэрч эв зүйтэй, урт настай, удаан жаргалтай байхын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье.

Эх сурвалж: www.sonin.mn

Read More......

14.00 Семинарын нээлт
БСШУ-ы Дэд сайд Ч.Куланда

14.05 “Мэдээллийн технологийг хєгжvvлэх ШУТ-ийн салбарын бодлого, тvvний хэрэгжилт”
Илтгэгч: БСШУЯ-ны ШУТГ-ын дарга Б.Энхтvвшин

14.20 “Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн хєгжил”
Илтгэгч: МШХХТГ-ын Бодлого, тєлєвлєлтийн хэлтсийн дарга Б.Амгаланбат

14.35 “Vндэсний инновацийн тогтолцоог хєгжvvлэхэд Мэдээллийн технологийн vндэсний паркийн vvрэг, оролцоо”
Илтгэгч: МТVП-ийн ерєнхий захирал Ё.Сvхбаатар

14.50 “МУИС-ийн мэдээллийн технологийн судалгаа боловсруулалтын ажил, vр дvн”
Илтгэгч: МУИС-ийн багш, профессор Ж. Пvрэв

15.05 “Мэдээлэл, холбооны технологийн хєгжилд ШУТИС-ийн гvйцэтгэх vvрэг, цаашдын зорилт”
Илтгэгч: ШУТИС-ийн ректор Б.Дамдинсvрэн
ШУТИС-ийн ХМТС-ийн захирал Л.Батхишиг

15.20 “Интерактив компаний инновацийн vйл ажиллагаа”
Илтгэгч: “Интерактив” ХХК-ий vйл ажиллагаа хариуцсан захирал Н.Батхуяг

15.35 “Innovation and MCSE”
Илтгэгч: “Эм Си Эс Электроникс” ХХК-ий мэргэжилтэн Д.Энхбаяр

15.50 “Мэдээллийн технологийн консерциум”
Илтгэгч: Мэдээллийн технологийн консерциумын захирал Ч.Лодойравсал

16.05 “МVХАVТ-ын дэргэдэх Мэдээллийн технологийн зєвлєл” илтгэл

16.20 Хэлэлцvvлэг /Семинарт оролцогчдоос гаргах зєвлємжийн тєслийг хэлэлцэх/

17.30 Семинарын хаалт
БСШУЯ-ны ШУТГ-ын дарга Б.Энхтvвшин

Семинар нь 2009 оны 2 дугаар сарын 18-ны 14.00 цагт Мэдээллийн технологийн vндэсний паркийн хурлын танхимд болно.

Read More......

Хулгана жилтэн
-1912 оны усан хулгана жилтнvvд шавар, алт мєнгє, зэс тємєр эдлэл авахгvй. Газар усны хорлол, хvvрийн бузраас болгоомжил. Гар, хєл, толгой євдєх, нойр муудах нигууртай. Євлийн улиралд эрvvл мэндээ илvv анхаар. Амь амьдралын доройтол ихсэх хандлагатай. Суудлын єнцгийн засал, сvлд дуудуулж, Алтангэрэлийн даллага авахуул, Цэнд, Цэгмидийн чого, Амин золиг гаргуул. Эрэгтэй харш суудлын засалтай.
-1924 оны модон хулгана жилтнуvдийн амь, бие, сvлд махбодын харш махбодатай жил гарсан тул эрvvл мэндээ анхаар. Хэл ам, атаа жєтєєнєєс болгоомжил. Шар єнгийн эд авах, бохир идээ, унд, бохир хувцас ємсєхийг цээрлэ. Газар усны хорлолд єртєх магадлалтай. Буян хишиг сайн. Сvлд дуудуулж, Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засалтай. Цэгмидийн чого, Амин золиг гаргуул.
-1936 оны гал хулгана жилтнvvдийн амь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Гадна дотны атаа жєтєєнєєс болгоомжил. Эрvvл мэнд сайн, ажил vйлс нь єєдрєг бvтэмжтэй. Газар шорооны vйл, хэрvvлтэй газраас хол бай. Суудлын єнцгийн, эрэгтэй харш суудлын засалтай. 3 гvрэм, сvлд дуудуул. -1948 оны шороон хулгана жилтнvvдийн амь, бие, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Хавар, євлийн адаг саруудад эрvvл мэнддээ илvv анхаар, архаг хууч сэдэрч болзошгvй. Лус савдагийн ба хэл амны хорлол ирэх гэмтэй. Газар малтах, андгай тавихыг цээрлэ. Эрхтэн, хийморь махбода нь сайн тул энэ жил ажил vйлс бvтэмжтэй, буян хишиг дэлгэрнэ. Сvлд дуудуулж, Дашзэвэг, 3 гvрэм, Хамчv нагву, Цэгмидийн чого айлтга. Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засалтай.
-1960 оны тємєр хулгана жилтнvvдийн амь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарч буй тул хэрvvл тэмцэл хийлгvй, эв эеийг эр хэмлэ. Бие, эрхтэн, хийморь махбода нь эерэг тул эрvvл мэнд сайн, ажил тєрєл бvтэмжтэй, эд хєрєнгє хурж, буян хишиг дэлгэрнэ. Шар єнгийн эд, хувцас авах, ангийн мах идэх, ангийн арьс авахыг цээрлэ. Лус баясгавал маш сайн. Цэгмидийн чого, сvлд дуудуул. Суудлын єнцгийн ба эрэгтэй нь харш суудлын засалтай.
-1972 оны усан хулгана жилтнvvдийн амь, эрхтэн, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Хэрvvл тэмцэл, атаанаас болгоомжил. Буян хишиг тааруу. Тєрийн цаазаас сэргийл. Шєнєєр хянамгай бай. Газар лусыг баяеган идээ, сvv єргє. Эрvvл мэнд сайн. Ажил vйлс бvтэмжтэй. Суудлын єнцгийн ба нашидvрсvм засалтай. Сvлд дуудуулж, Цэгмидийн чого, Дашзэвэг, 3 гvрэм, Доржзодва, Амин золиг гаргуул. -1984 оны модон хулгана жилтнvvдийн амь, бие, сvлд махбодын харш махбодатай жил гарсан тул эрvvл мэнддээ илvv анхаар. Хэл vг, атаа жєтєєнєєс болгоомжил. Шар єнгийн эд авахгvй, бохир идээ, унд хэрэглэхгvй. Газар усны хорлолд єртєх магадлалтай. Буян хишиг сайн. Vхэгсдийн vйлд бvv оч. Сvлд дуудуулж, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, Доржнамжом, 3 гvрэм, Цэнд уншуулж, Амин золиг гаргуул. Суудлын єнцгийн ба эрэгтэй нь харш суудлын засалтай.
-1996 оны гал хулгана жилтнvvдийн амь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнд сайн. Хэрvvлтэй гаэраасхол бай. Сvлд дуудуулж, 3 гvрэм, Банзрагч айлтга. Суудлын єнцгийн ба нашидvрсvм засалтай.
-2008 оны шороон хулгана жилтнvvд нэг цагаан мэнгэ голлосон тул унаж бэртэх, хэл амнаас сэргийл. Хийморь, сvлд нь дорой тул эрvvл мэндэд нь сайн анхаар. Цэнд, Загдзvсэм, Банзрагч уншуул.

Vхэр жилтэн
Нийтээрээ жил орсны засалтай.
-1913 оны усан vхэр жилтнvvд эрхтэн, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сvлд хийморь доройтож, зvvд нойр муудна. Шавар эдлэл, алт мєнгє, зэс, тємєр эдлэл авахгvй. Гал усны аюул, газар усны хорлолтой, буяны ажилд явахгvй бол нэн сайн. Сэтгэл тавгvйтэн гap, хєл, толгой євдєх, нойр муудах, зуны дунд, адаг сард эрvvл мэндээ анхаар. Сvлд дуудуулж, Цэгмидийн чого, Галын сан, Лусын сан, Алтангэрэлийн даллага, Мандал єргvvл. Эмэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1925 оны модон vхэр жилтнvvдийн бие, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Зvvд нойр муудаж, тамир тэнхээ суларч, насны шvтээн сvлд доройтоно. Буян хишиг, хийморь маш сайн. Газар, лусын хорлолоос болгоомжил. Сvлд дуудуулж, Цэгмидийн чого, Манла, Галын сан, Лусын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга. Эмэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1937 оны гал vхэр жилтнvvдийн сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнд сайн. Ажил vйлс єєдрєг. Буян хишиг дунд. Сvлд дуудуулж, Лхам норжмаа, Галын сан, Лусын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга. Мэнгэний засалтай.
-1949 оны шороон vхэр жилтнvvдийн бие, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сvлд маш дорой. Эрvvл мэндээ анхаар. Vхэгсдийн vйлд очихгvй, гарцаагvй очих бол гvрэм засал хийлгэ. Ажил vйлс єєдрєг бvтэмжтэй, буян хишиг хурна. Сvлд дуудуулж, Галын сан, Лусын сан, Цэнд, 3 гvрэм, Доржнамжом айлтга. Эмэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1961 оны тємєр vхэр жилтнvvдийн сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сvлд хийморио дэлгэрvvл. Ажил vйлс бvтэмжтэй, эрvvл мэнд сайн, хар цагаан хәл ам гайгvй. Улаан єнгийн хувцас, эд эдлэл бvv ав. Сvлд дуудуулж, Галын сан, Лусын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр, 3 гvрэм, Жалцанзэмv вvнжан айлтга. Эмэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1973 оны усан vхэр жилтнvvдийн эрхтэн, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Зvvд нойр муудах, шавар эдлэл, алт мєнгє, зэс тємєр эд авахгvй. Гал, уены аюул, газар усны эзний хорлолд єртєж болзошгvй. Сvлд дуудуулж, Галын сан, Лусын сан, Алтангэрэлийн даллага, Цэнд, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтгаж, Мандал єргvvл. Мэнгэний засалтай, эмэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1985 оны модон vхэр жилтнvvдийн бие, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ анхаар. Гадна, дотны атаа жєтєє ирж болзошгvй. Буян хишиг, хийорь маш сайн. Лус савдагын хорлолоос болгоомжил. Сvлд дуудуулж, Цэгмидийн чого, Манла, Галын сан, Лусын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга. Эмэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1997 оны гал vхэр жилтнvvдийн сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнд, хэл ам, атаа жєтєє гайгvй. Сvлд дуудуулж, Ямбийдончир, Галын сан, Лусын сан, 3 гvрэм айлтга.

Бар жилтэн
-1914оны модон бар жилтнvvдийн сvлд, хийморь, эрvvл мэнд, буян хишиг тун сайн. Бурхан шvтээнээ дээдэлж явбал зуурдын барцад саадаас хамгаална. Нялхасд єглєг єг. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, Цагаан шvхэртийн догжvр, Сундуй, 3 гvрэм, Мандал єргvvл. Суудлын єнцгийн ба эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1926 оны гал бар жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэндээ анхаар, идээний гэм гарч болзошгvй. Сундуй, Цэнд, 3 гvрэм, Лхам норжмаа, Жалцанзэмv вvнжан айлтга. Суудлын єнцгийн ба эмэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Vгvйрлийн vvд хаалга.
-1938 оны шороон бар жилтнvvд бурхан шvтээндээ даатгал сайн хийвээс олз омогтой байж, буян хишиг хуран чуулж, євчингvй амар тєвшин байна. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, 3 гvрэм, Сундуй, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга. Суудлын єнцгийн, 9 нvхний ба эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1950 оны тємєр бар жилтнvvд эрvvл мэнд, хар цагаан хэл ам гайгvй, ажил vйлс бvтэмжтэй, эв эетэй байвал маш сайн жил гарна. Бурхан шvтээндээ зул, хvж, идээний дээж єргєж, ном хуруулбал нэн сайн. Сундуй, 3 гvрэм, Тvй мандал єргvvлж, Амин золиг гаргуул. Эмэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Vгvйрлийн vvд хаалга. -1962 оны усан бар жилтнvvдийн бие, эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнд, буян хишигтээ онцгой анхаар. Оршуулгад бvv яв. Дашчирвавын сан, даллага, Ямбийдончир, Цэнд, 3 гvрэм, Доржнамжом айлтгаж, Амин золиг гаргуул. Суудлын єнцгийн ба эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1974 оны модон бар жилтнуvдийн хувьд сайн жил гарсан. Бурхан шvтээнээ дээдэлбэл зуурын барцад саадаас хамгаална. Нялхас хvvхдэд єглєг єг. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, Цагаан шvхэртийн догжvр, Сундуй, 3 гvрэм, Мандал єргvvл. Суудлын єнцгийн, 9 нvхний ба эмэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Vгvйрлийн vvд хаалга.
-1986 оны гал бар жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарчээ. Эрvvл мэнддээ анхаарч, оршуулгад бvv яв. Идээний гэм болзошгvй, хәл ам гайгvй, хийморь сайнтай муутай. Жалцанзэмv вvнжан, Сундуй, Цэнд, 3 гvрэм, Ямбийдончир, Лхам норжмаа айлтга. Суудлын єнцгийн ба эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1998 оны шороон бар жилтнvvд бурхан шvтээндээ сайн даатга. Хийморийн сан, Бумчин, Банзрагч, Загдзvсэм, Цэнд, Манла айлтга.

Туулай жилтэн
-1915 оны модон туулай жилтнvvдийн сvлд, хийморь, эрvvл мэнд, буян хишиг сайн жил гарсан. Бурхан шvтээнээ дээдэлбэл зуурын барцадаас хамгаална. Хәл ам гайгvй. Нялхас хvvхдэд єглєг єг. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, Цагаан шvхэртийн догжvр, Сундуй, 3 гvрэм, Алтангэрэл, Мандал єргvvлж, лам багшийг шvт. Эрэгтэй нь олзын vvд нээгдсэн.
-1927 оны гал туулай жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Буян хишиг нь сайн. Хааяа саад учирна. Эрvvл мэндээ анхаар. Идээний гэм буй. Хийморь сайнтай муутай. Сундуй, Цэнд, 3 гvрэм, Ямбийдончир, Жалцанзэмv вvнжан айлга. Харш суудлын засалтай. Эрэгтэй нь олзын vvд нээгдсэн. -1939 оны шороон туулай жилтнvvдийн хийморь махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Ажил vйлсэд барцад учирч магад. Эрvvл мэнд, буян хишиг маш сайн. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, 3 гvрэм, Шавдаг дором, Цагаан шvхэртийн догжvр, Сундуй айлтга.
-1951 оны тємєр туулай жилтнvvдийн хийморь махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Ажил vйлд барцад учирч магад. Эрvvл мэнд, хэл ам, атаа жєтєє гайгvй. Цагаан єнгийн хувцас, машин, эд хєрєнгє бvv ав. Мєнхийн хуралд даган баясаж, шvтээнд єргєл єргє. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, Жалцанзэмv вvнжан, 3 гvрэм, Сундуй айлтга. Харш суудлын засалтай. Эрэгтэй нь олзын vvд нээгдсэн.
-1963 оны усан туулай жилтнvvдийн бие, эрхтэн, хийморь махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнд, буян хишигтээ онцгой анхаар. Оршуулгад бvv яв. Ажил vйлсдээ хянамгай ханд. Дашчирвавын сан даллага, Ямбийдончир, Цэнд, 3 гvрэм, Доржнамжом, Нvрзэд, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга. Эрэгтэй нь олзын vvд нээгдсэн.
-1975 оны модон туулай жилтнvvдийн хийморь махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Ажил vйлсэд саад учирч магад. Эрvvл мэнд, буян хишиг сайн. Цагаан єнгийн хувцас, эд эдлэл, тємєр зvйл цээртэй. Хийморийн сан, дарцаг хийсгэж, Жалцанзэмv вvнжан, 3 гvрэм, Сундуй, Жанаггагдог айлтга. Харш суудлын засалта. Эрэгтэй нь олзын vvд нээгдсэн.
-1987 оны гал туулай жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Буян хишиг сайн. Ажил vйлс саадтай. Эрvvл мэнддээ анхаар. Идээний гэм буй. Сундуй, Цэнд, Доржнамжом, 3 гvрэм, Ямбийдончир, Лхам норжмаа, Жалцанзэмv вvнжан айлтга. Эрэгтэй олзын vvд нээгдсэн.
-1999 оны шороон туулай жилтнvvд хийморь дорой. Харш суудлын засал, Хийморийн сан, Бумчин, Банзрагч, Загдзvсэм, Цэнд, Манла айлтга.

Луу жилтэн
Сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан тул нийтээрээ сvлд дуудуулж, шишидийн засал хийлгэ. Эмэгтэй нь хагацалын vvд хаалга.
-1916 оны гал луу жилтнvvдийн эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Зvvд нойр муудаж, тэнхээ доройтон, эдийн гарлага гарч болзошгvй. Хvvхэд, ядууст єглєг єг. Хvvрийи газарт очихгуй. Нашидvрсvм, суудлын єнцгийн засалтай. Ямбий дончир, Лхам норжмаа, Цэгмидийн чого, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга.
-1928 оны шороон луу жилтнvvдийн зvvд муудан, сэтгэл тавгvйтнэ. Буян хишиг, хийморь маш сайн. Бусдын хуучин хувцас бvv ав. Суудлын єнцгийн, мэнгэний засалтай. Цэгмидийн чого, 3 гvрэм, Сундуй айлтга. -1940 оны тємєр луу жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ анхаар. Буян хишиг сайн. Доржнамжом, Цэгмидийн чого, Амин золиг гаргуул. Нашидvрсvм засалтай. -1952 оны усан луу жилтнvvдийн эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Буян хишгээ тогтоохдоо онцгойлон анхаар. Эрvvл мэнд, ажил vйл тааламжтай. Дашчирвавын сан даллага, Говий Лха тахиулж, Ямбийдончир, 3 гvрэм, Сундуй, Цагаан шvхэртийн догжvр айлтга. Суудлын єнцгийн засалтай. -1964 оны модон луу жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сvлд машид дорой. Эрvvл мэнддээ анхаар. Ажил vйлс бvтэмжтэй. Хэл ам гайгvй. Цэгмидийн чого, Манла, 3 гvрэм, Доржнамжом айлтга. Нашидvрсvм, мэнгэний засалтай.
-1976 оны гал луу жилтнvvд хvvхэд, ядууст єглєг єгч баясга. Эрvvл мэнд, ажил тєрєл сайн, хэл ам гайгvй. Цэнд, 3 гvрэм айлтга.
-1988 оны шороон луу жилтнvvдийн сvлд доройтож, сэтгэл тавгvйтнэ. Буян хишиг, хийморь маш сайн. Бусдын хуучин хувцас бvv ав. Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засалтай. 3 гvрэм, Сундуй айлтга. -2000 оны тємєр луу жилтнvvд эрvvл мэндээ анхаар. Мэнгэний засалтай. Жадамба, Хийморийн сан, Бумчин, Банзрагч, Загдзvсэм, Цэнд, Манла айлтга.

Могой жилтэн
-1905 оны модон могой жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Айж цочих, биед євчин тусах, сэтгэл санаа тавгvйтэх, гэнэт бэртэж гэмтэх нигууртай. Ужиг євчтэй болон хэрvvл маргаантай газраас гэмтэж болзошгvй. Уншуулах ном: Галын сан, Лусын сан, Лvмбэнгарав, Сундуй, Цэнд, Насны тоогоор "Сац" талби, Эмэгтэй нь харш суудлын эасал, vгvйрлийн vvд хаалга.
-1917 оны гал могой жилтнvvдийн хувьд ивээл сайн жил гарч байна. Нялхас хvvхэд, ядууст єглєг єг. Ариун бус бузар болон хурим, оршуулгын идээнээс сэргийл. Уншуулах ном: Сахиусны ганшиг, Сундуй, Галын сан, Лусын сан, Ямбийдончир, Лхамноржмаагийн сvн, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь харш суудлын, Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1929 оны шороон могой жилтнvvдийн хувьд ивээл жил гарч байна. Иймд бурхан шvтээндээ авралыг сайн одуулж, шvтээндээ зул, хvж, идээний дээжийг сэтгэлээс єргєвєєс сахиусны ивээлд багтаж євчингvй, сайн санасан ажил vйлс нь бvтэмжтэй байх болно. Уншуулах ном: Галын сан, Лусын сан, Доржзодва, 3 гvрэм, 9 нvхний засал, Сундуй, Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1941 оны тємєр могой жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан, Сvлд хийморь лvндаа єєдрєг бvтэмжтэй байх болно. Буяны ажил vйлд аль болох орохгvй бол нэн сайн. Уншуулах ном: Цэгмидийн чого, Манла, Сундуй, 3 гvрэм, Доржнамжом, Мандал єргvvл, Лусын сан, Галын сан, Амин золиг гаргуул, Эрэгтэй нь харш суудлын засал, Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1953 оны усан могой жилтнvvдийн эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Энэ жил буян хишгээ тогтоох талдаа онцгойлон анхаарах хэрэгтэй. Эрvvл мэнд, ажил vйл нь тааламжтай байх болно. Уншуулах ном: Дашчирвавын сан даллага, Говий Лха тахиул, Ямбийдончир, Галын сан, Лусын сан, 3 гvрэм, Сундуй, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эмэгтэй нь харш суудлын засал, vгvйрлийн vvд хаалга.
-1965 оны модон могой жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ анхаар. Таны санасан ажил vйлс тань бvтэмжтэй байх болно. Барцад саад, хар цагаан хэл vг гайгvй байх болно. Оршуулганд бvv яв. Уншуулах ном: Хийморийн сан, Цэнд, Доржнамжом, Лусын сан, Галын сан, 9 нvхний засал, Мандал єргvvл. Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1977 оны гал могой жилтнvvдийн хувьд ивээл сайн жил гарч байна. Нялхас хvvхэд, ядууст єглєг єг. Ажил тєрєл чинь бvтэмжтэй байх болно. Эрvvл мэнд сайн, хэл vг ч гайгvй. Уншуулах ном: Сахиусны ганшиг, Сундуй, Галын сан, Лусын сан, Ямбийдончир, Лхамноржмаагийн сvн, Мандал єргvvл, Эмэгтэй нь харш суудлын засал, vгvйрлийн vvд хаалга.
-1989 оны шороон могой жилтнvvдийн хувьд ивээл жил гарч байна. Иймд бурхан шvтээндээ авралыг сайн одуул, сайн санасан ажил vйлс нь бvтэмжтэй байх болно. Уншуулах ном: Галын сан, Лусын сан, Доржзодва, 3 гvрэм, Сундуй, Эрэгтэй нь харш суудлын засал, Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга. -2001 оны тємєр могой жилтнvvдтэй хvvхдуvдийн эрvvл мэндэд нь анхаар. Уншуулах ном: Жадамба, Хийморийн сан, Бумчин, Банзрагч, Загдзvсэм, Цэнд, Манла, 9 нvхний засал,

Морь жилтэн
-1906 оны гал морь жилтнvvдийн хувьд єєрсдийн шvтэн дээдэлдэг бурхан шvтээнээ сайн шvтэж, гэр орондоо ном айлдуулбал зохистой. Лус савдагын хорлол ирж болзошгvй. Шар єнгийн эд бvv ав, ангийн арьс авах, гєрєєсний мах идэхээс зайлсхийлж,. яв. Эдийн гарз гарч болзошгvй. Ажил vйлс нь єєдрєг бvтэмжтэй байх болно. Эрvvл мэнд нь маш сайн. Сундуй, Говий Лха тахиул, 3 гvрэм, Суудлын єнцгийн засал, Ямбийдончир, Тvй мандал єргvvл, эрэгтэй нь газрын vvд нээгдсэн тулд Лvмбэнгарав, Лусын сан, Шавдаг дором айлдуул. -1918 оны шороон морь жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Оюун санаа тавгvйтэн, амраг садны сэтгэл урвах, ариун бус ба бэлбэсний идээ, vхээрийн газраас бопгоомжил. Нялхас, хvvхэд, ядууст єглєг єг. Гурван эрдэнийг дээдэлж, багшид єргєл хvндлэл vйлд. Уншуулах ном: Хийморийн сан, Шавдаг дором, Сундуй, Цэнд, Хамчv нагву, Цагаан шvхэрт, Шvтээнд зул, хvж, идээ тэргvvтэнийг єргє. Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засал, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалгах ном айлдуул. насны тоогоор "Сац" талби.
-1930 оны тємєр морь жилтнvvдийн хувьд ээптэй жил гарч байна. Иймд бурхан шvтээндээ авралыг сайн одуулж, шvтээндээ зул, хvж , идээний дээжийг сэтгэлээс єргєвєєс сахиусны ивээлд багтаж євчингvй, сайн санасан ажил vйлс нь бvтэмжтэй байх болно. Уншуулах ном: Доржзодва, 3 гvрэм, Суудлын єнцгийн засал, Амин золиг гаргуул, Сундуй, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1942 оны усан морь жилтнvvдийн эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Буян хишиг хомедож болзошгvй. Эрvvл мэнд, ажил vйлс, гадны дотны хэл vг атаа жєтєє гайгvй байх болно. Уншуулах ном: Дашчирвавын сан даллага, Ямбийдончир, Сундуй, Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засал, 3 гvрэм, Доржзодва, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1954 оны модон морь жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Иймд єєрийнхєє эрvvл мэнд анхаарах хэрэгтэй. Хурим найр болон оршуулгын газраас гэм авч болзошгvй. Буян хишиг, ажил vйлс, хар цагаан хәл vг гайгvй болой. Уншуулах ном: Хийморийн сан, Цэнд, Манла, 3 гvрэм, Суудлын єнцгийн засал, Шавдаг дором, Амин золиг гаргуул, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга. Газар лус тахь.
-1966 оны гал морь жилтнvvдийн хувьд єєрсдийн шvтэн дээдэлдэг бурхан шvтээнээ сайн шvтэж, гэр орондоо ном айлдуулбал зохистой. Шар єнгийн эд бvv ав, ангийн арьс авах, гєрєєсний мах идэхээс зайлсхийлж яв. Ажил vйлс нь єєдрєг бvтэмжтэй байх болно, Эрvvл мэнд нь маш сайн. Сундуй, Говий Лха тахиул, 3 гvрэм, Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засал, Ямбийдончир, Тvй мандал єргvvл, Эрэгтэй нь газрын vvд хаарга. -1978 оны шороон морь жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарчээ. Бие євдєх, оюун санаа тавгvйтэн, амраг садны сэтгэл урвах, ариун бус ба бэлбэсний идээ, vхээрийн газраас бопгоомжил. Нялхас, хvvхэд, ядууст єглєг єг. Гурван эрдэнийг дээдэлж, багшид єргєл хvндлэл vйлд. Уншуулах ном: Хийморийн сан, Шавдаг дором, Сундуй, Цэнд, Суудлын єнцгийн засал, Хамчv нагву, Цагаан шvхэрт, Шvтээнд зул, хvж, идээ тэргvvтэнийг єргє. Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга. насны тоогоор "Сац" талби.
-1990 оны тємєр морь жилтнvvдийн хувьд ээлтэй жил гарч байна. Иймд бурхан шvтээндээ авралыг сайн одуулж, шvтээндээ зул, хvж , идээний дээжийг сэтгэлээс єргєвєєс сахиусны ивээлд багтаж євчингvй, сайн санасан ажил vйлс нь бvтэмжтэй байх болно. Уншуулах ном: Доржзодва, 3 гvрэм, Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засал, Амин золиг гаргуул, Сундуй, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-2002 оны усан морь жилтнvvдтэй хvvхдvvдийн эрvvл мэндэд нь анхаар. Уншуулах ном: Жадамба, Хийморийн сан, Бумчин, Банзрагч, Загдзvсэм, Цэнд, Манла

Хонь жилтэн
-1907 оны гал хонь жилтнvvдиийн сvлд, хийморь махбодын харш махбодатай жил гарсан. Амь, бие, эрхтэн махбода маш сайн. ангийн мах идэх, ам ангах, vс унах, яр шарх гарах, шар ус гvйх зэрэг євчнєєс сэрэмжил. Хєх єнгийн эд бусдаас авахыг цээрлэ. Эрvvл мэнд нь маш сайн. Нашидvрсvм, Харш суудлын засал, Хийморийн сан, Жалцанзэмvвунжан, Сvлд дуудуул, Цэгмэдийн чого, Сахиусны ганшиг хуруул, Сундуй,
-1919 оны шороон хонь жилтнvvдийн биє, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Бие євдєх, оюун санаа тавгvйтэн, буян хишгийн хvрээ эвдэрч, ойрын хvмvvстэй муудалцах, бусдын хуучин хувцас, эд бvv ав, насны шvтэн сvлд дорой болой. Уншуулах ном: Сундуй, Цэнд, 3 гvрэм, Доржнамжом, Чогжvмvнсэл, Дvнсэрийн, Мэнгэний засал, Лхам норжмаа, Нvрзэд, насны тоогоор "Сац" талби.
-1931 оны тємєр хонь жилтнvvдийн сvлд, хийморийн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. сvлд доройтож, євчин эрэмгий, зvvд нойр муудах, сэтгэл санаа тавгvйтах, ургаа мод огтлох vйлийг тэвчвэл зохилтой. Ажил vйлеэд саад тотгор тохиолдож болзошгvй. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Жалцанзэмv вvнжан, 3 гvрэм, Чогжvмvнсэл, Цэгмидийн чйго, Нашидvрсvм, Дvнсэрийн, Харш суудлын засал, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэйийн олзын vvд нээгдсэн.
-1943 оны усан хонь жилтнуудийн эрхтэн, хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сулд хийморь лундаа дорой тул аливаа ажил уйлд саад тотгор учирна. Буян хишиг, эд агуурсдаа анхаарч зєв зvйтэй зарцуулах хэрэгтэй. бусдын хэл уг дунд зэрэг болой. Уншуулах ном: Дашчирвавын сан даллага, Ямбийдончир, 3 гурэм, Жалцанзэму вунжан, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчу нагву, Нурзэд, Харш жилийн засал. Эрэгтэй нь олзын ууд нээгдсэн.
-1955 оны модон хонь жилтнуудийн бие, хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сулд хийморь машид дорой тул санасан ажил уйлд барцад саад тохиолдож болзошгуй. Эруул мэнддээ анхаарах хэрэгтэй. Буян хишиг болон хар цагаан хэл уг гайгуй. Хєх, ногоон єнгийн хувцас, эд буу ав. Уншуулах ном: Сулд дуудуул, Цэгмидийн чого, 3 гурэм, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Шавдаг дором, Жалцанзэму вунжан, Нашидурсум, Дунсэрийн, Мэнгэний засалтай. Эрэгтэй нь олзын ууд нээгдсэн.
-1967 оны гал хонь жилтнуудийн хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Санасан ажил тєрєлд чинь саад тотгор тохиолдож болзошгvй. Эруул мэнд сайн, хэл уг атаа жєтєє гайгvй. Уншуулах ном: Сулд дуудуул, Цэгмидийн чого, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Жалцанзэму вунжан, 3 гурэм, Ямбийдончир, Дунсэрийн засалтай. Эрэгтэй нь олзын ууд нээгдсэн.
-1979 оны шороон хонь жилтнуудийн бие, хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай жил гарчээ. Бие євдєх, оюун санаа тавгvйтэн, буян хишгийн хvрээ эвдэрч, ойрын хvмvvстэй муудалцах, хєх ногоон єнгийн хувцас, эд эдлэл бvv ав. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Сундуй, Цэнд, 3 гvрэм, Доржнамжом, Чогжvмvнсэл, Дунсэрийн засал, Харш суудлын засал, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ. Насны тоогоор "Сац" талби.
-1991 оны тємєр хонь жилтнvvдийн сvлд, хийморь махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Ажил уйлсэд саад тотгор тохиолдож болзошгvй. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ
Жалцанзэму вунжан, 3 гурэм, Чогжумунсэл, Дунсэрийн, Мэнгэний засал, Эрэгтэйгийн олзын ууд нээгдсэн. -2003 оны усан хонь жилтнvvдийн хийморь лундаа, эрvvл мэнд машид сайн. Загдзусэм, Цэнд, Гурван гvрэм уншуул, Бумчин, Банзрагч

Бич жилтэн
-1908 оны шороон бич жилтнvvдийн хувьд єгєєжтэй жил гарч байна. Бурхан сахиусандаа даатгал сайн хий. Элдэв барцад саад тохиолдож, унаж бэртэж болзошгvй. Хаврын 3 сард эрvvл мэнд нь онцгойлон анхаар. Уншуулах ном нь Сундуй, Их Манла, Цэгмидийн чого, Говий Лха, 3 гvрэм, Шавдаг дором, Дэвжид сэржим, Мандал єргvvл, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай.
-1920 оны тємєр бич жилтнvvд хувьд сайн жил гарч байна. Хvvхэд, ядууст єглєг буян хийвээс сайн. Гурван эрдэнийг шvт, лам багшид єргєл хvндлэл vйлд. Уншуулах ном: Сундуй, 3 гvрэм, 9 нvхний засал, Суудлын єнцгийн засал, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засал.
-1932 оны усан бич жилтнvvдийн бие, эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гаран. Эрvvл мэнддээ онцгойлон анхаар, хурим найр болон оршуулгын ажилд очихгvй байвал сайн. Хэрвээ очих шаардлагатай бол тодорхой гvрэм заслын ном айлдуулаарай. Уншуулах ном: Дашчирвавын сан, даллага, Ямбийдончир, Цэнд, Манла, Суудлын єнцгийн засал, Амин золиг гаргуул, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засал.
-1944 оны модон бич жилтнvvд бурхан шvтээндээ єглєг буяны сайн єргєж, нялхас, хvvхэд, ядууст єглєг єг. Мєнхийн хуралд даган баясаж, єєрсдийн ажил тєрєл, буян хишиг, эрvvл мэнд, эв эетэй байхын, тухайд даатгавал нэн тустай. Уншуулах ном: Сундуй, Суудлын єнцгийн засал, Цагаан шvхэртийн догжvр, Говий Лха, Эмэгтэй нь нашидvрсvм засалтай,
-1956 оны гал бич жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ анхаар. Буян хишиг, ажил vйлс, хар цагаан хэл vг гайгvй. Уншуулах ном: Цэнд, Доржнамжом, 3 гvрэм, Лхам норжмаа, Суудлын єнцгийн, 9 нvхний засал, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай. Газар лусаа тахь.
-1968 оны шороон бич жилтнvvд бурхан сахиусандаа даатгал сайн хий. Энэ сайн жил гарч байна. Уншуулах ном: Сундуй, Говий Лха, 3 гvрэм, Шавдаг дором, Суудлын єнцгийн засал, Цагаан шvхэртийн догжvр, Мандал єргvvл, Эмэгтэй нь нашидvрсvм засал.
-1980 оны тємєр бич жилтнvvд хувьд сайн жил гарч байна. Хvvхэд, ядууст єглєг буян хийвээс сайн. Гурван эрдэнийг шvт, лам багшид єргєл хvндлэл vйлд. Уншуулах ном: Сундуй, 3 гvрэм, Суудлын єнцгийн засал, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай.
-1992 оны усан бич жилтнvvдийн бие, эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарчээ. Эрvvл мэндэд нь онцгойлон анхаар. Уншуулах ном: Дашчирвавын сан, даллага, Ямбийдончир, Цэнд, Манла, Суудлын єнцгийн, 9 нvхний засал, Амин золиг гаргуул, Эмэгтэй нь нашидvрсvм засалтай.
-2004 оны модон бич жилтнvvдийн хийморь лvндаа, эрvvл мэнд машид сайн. Загдзvсэм, Цэнд, Гурван гvрэм уншуул,

Тахиа жилтэн
-1909 оны шороон тахиа жилтнvvд бурхан сахиусандаа даатгал сайн хийлгэ. Ариун бус ба бэлбэсний идээ, vхээрийн газраас болгоомжил. Лам багшийг шvт. Элдэв барцад саад тохоиолдож, унаж гэмтэж бэртэж болзошгvй. Хаврын 3 сард эрvvл мэнд нь онцгойлон анхаар. Уншуулах ном нь Сундуй, Их Манла, Цэгмидийн чого, Говий Лха, 3 гvрэм, Шавдаг дором, Дэвжид сэржим, Мандал єргvvл, Эрэгтэй нь нашидvрсvм, эмэгтэй нь харш суудлын засалтай. Олзын vvд нээгдсэн.
-1921 оны тємєр тахиа жилтнvvд хувьд сайн жил гарч байна. Газар шороо болон дарханы vйл vйлдэхийг тэвч. Хvvхэд, ядууст єглєг буян хийвээс сайн. Гурван эрдэнийг шvт, лам багшид єргєл хvндлэл vйлд. Уншуулах ном: Сундуй, Галын сан, Лусын сан, 3 гvрэм, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь харш суудлын, Эмэгтэй нь нашидvрсvм засалтай.
-1933 оны усан тахиа жилтнvvдийн бие, эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарчээ. Эрvvл мэнддээ онцгойлон анхаар, мєн болж єгвєл хурим найр болон оршуулгын ажилд очихгvй байвал сайн. Хэрвээ очих шаардлагатай бол тодорхой гvрэм заслын ном айлдуулаарай. Уншуулах ном: Дашчирвавын сан, даллага, Ямбийдончир, Цэнд, Манла, Цагаан шvхэртийн догжvр, Олзын vvд нээгдсэн, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засал, Эмэгтэй нь харш суудлын засал.
-1945 оны модон тахиа жилтнvvд бурхан шvтээндээ єглєг буяны сайн єргєж, нялхас, хvvхэд, ядууст єглєг єг. Мєнхийн хуралд даган баясаж, єєрсдийн ажил терәл, буян хишиг, эрvvл мэнд, эв эетэй байхын тухайд даатгавал нэн тустай. Улаан єнгийн эд, хувцас бvv ав. Уншуулах ном: Сундуй, Галын сан, Лусын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр, Говий Лха, Эмэгтэй нь нашидvрсvм засал, Эрэгтэй нь харш суудлын засалтай. -1957 оны гал тахиа жилтнvvдийн бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ анхаар. Буян хишиг, ажил vйлс, хар цагаан хэл vг гайгvй. Улаан, хар єнгийн хувцас, эд эдлал бvv ав. Уншуулах ном: Цэнд, Доржнамжом, 3 гvрэм, Лхам норжмаа, Лусын сан, Галын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь нашидvрсvм, эмэгтэй нь харш суудлын засалтай. Газар лусаа тахь. Олзын vvд нээгдсэн.
-1969 оны шороон тахиа жилтнvvд бурхан сахиусандаа даатгал сайн хийлгэ. Тэгвээс ажил vйлс чинь бvтэмжтэй байх болно. Ариун бус ба бэлбэсний идээ, vхээрийн газраас болгоомжил. Лам багшийг шvт. Уншуулах ном нь Сундуй, Говий Лха, 3 гvрэм, Галын сан, Лусын сан, Цагаан шvхэртийн догжvр, Мандал єргvvл, Эмэгтэй нь нашидvрсvм, эрэгтэй нь харш суудлын засал. Олзын vvд нээгдсэн.
-1981 оны тємєр тахиа жилтнvvд хувьд сайн жил гарч байна. Газар шороо болон дарханы vйл vйлдэхийг тэвч. Хvvхэд, ядууст єглєг буян хийвээс сайн. Гурван эрдэнийг шvт, лам багшид єргєл хvндлэл vйлд. Уншуулах ном: Сундуй, Галын сан, Лусын сан, 3 гvрэм, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эмэгтэй нь харш суудлын засал, Эрэгтэй нь нашидvрсvм засалтай.
-1993 оны усан тахиа жилтнуvдийн бие, эрхтэн махбодын дайсан махбодатай жил гарсан.. Эруvл мэнддээ онцгойлон анхаар, Уншуулах ном: Дашчирвавын сан, даллага, Галын сан, Лусын сан, Ямбийдончир, Цэнд, Манла, Цагаан шvхэртийн догжvр, Олзын уvд нээгдсэн, Эмэгтэй нь нашидvрсvм засал, Эрэгтэй нь харш суудлын засалтай.
-2005 оны модон тахиа жилтнvvдийн хийморь лvндаа, эрvvл мэнд машид сайн. Загдзvсэм, Цэнд, Гурван гvрэм уншуул,

Нохой жилтэн
-1910 оны тємєр нохой жилтнvvдийн сvлд, бие махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Сvлд нь маш дорой, Эрvvл мэндэд анхаарах хэрэгтэй. Харин амь, эрхтэн, хийморь махбода нь сайн гарсан тул амь нас, буян хишиг нь бататдана. Уншуулах ном: Шишидийн, мэнгэний, суудлын єнцтийн засал, Сvлд дуудуулах, Чивэл гаргуулах, Улаан юм, Цэнд, Манла, Цэгмидийн чого
-1922 оны усан нохой жилтнvvдийн эрхтэн, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эд малд гарз гараад, худалдаа наймаа ашиг орлого багасах, амраг садан сэтгэл урвах болзоогvй. Буян vйлдэж єглєг vйлдвээс зvйтэй. Уншуулах ном: Дашчирвавын даллага, Ямбийдончир, Хамчv нагву, Цэгмидийн чого, Сvлд дуудуул, Суудлын єнцтийн, Нашидvрсvм, Шишидийн засал, Цагаан шvхэртийн догжvр, 3 гvрэм, Сац талби. Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1934 оны модон нохой жилтнvvдийн бие, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ онцгой анхаарах хэрэгтэй, хурим найр, оршуулгын газар очихгvй бол нэн сайн. Хэрвээ явах шаардлагатай бол гvрэм засал хийлгэвээс зохимжтой болой. Хэдийгээр саад тотгор учрах ч буян хишиг арвижина. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Цэнд, Манла, 3 гvрэм, Сундуй, Чогжvмvнсэл, Суудлын єнцтийн, Шишидийн засал, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1946 оны гал нохой жилтнvvдийн сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнд, ажил vйлс сайн байх болно. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Сундуй, Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм, Шишидийн, Мэнгэний засал, Шавдаг дором, Лvмбэнгарав, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга. -1958 оны шороон нохой жилтнvvдийн сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Бурхан шvтээндээ авралыг сайн одуулбаас санасан ажил vйлс чинь бvтэмжтэй, Эрvvл мэнд сайн, хар цагаан хэл vг гайгvй байна. Уншуулах ном: Сундуй, Суудлын єнцгийн, Шишидийн засал, 3 гvрэм, Доржзодва, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга.
-1970 оны тємєр нохой жилтнvvдийн сvлд, бие махбодын дайсан махбодатай жил гарч буй тул сvлд нь маш дорой, Эруvл мэндэд анхаарах хэрэгтэй. Харин амь, эрхтэн, хийморь махбода нь сайн гарсан тул амь нас, буян хишиг нь бататдана. Уншуулах ном: Шишидийн, Суудлын єнцгийн, Нашидvрсvм засал, Сvлд дуудуулах, Амин золиг гаргуулах, Доржнамжом, Улаан юм, Цэнд, Манла, 3 гvрэм.
-1982 оны усан нохой жилтнvvдийн эрхтэн, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эд малд гарз гараад, худалдаа наймаа ашиг орлого багасах, амраг садан сэтгэл урвах болзоогvй. Газар шороо, дарханы vйл vйлдэхийг тэвч. Буян vйлдэж єглєг vйлдвээс зvйтэй. Уншуулах ном: Дашчирвавын даллага, Лхам норжмаа, Ямбийдончир, Хамчv нагву, Сvлд дуудуул, Суудлын єнцгийн, Шишидийн, Мэнгэний засал, Цагаан шvхэртийн догжvр, 3 гvрэм, Сац талби. Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга
-1994 оны модон нохой жилтнvvдийн бие, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Эрvvл мэнддээ онцгой анхаарах хэрэгтэй. Гадны хәл vг гайгvй, Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, "Цэнд, Манла, 3 гvрэм, Сундуй, Чогжvмvнсэл, Суудлын єнцгийн, Шишидийн, Нашидvрсvм засал, Эрэгтэй нь газрын vvд хаалга. Загдзvсэм, Цэнд, Гурван гvрэм уншуул,
-2006 оны гал нохой жилтнvvдийн хийморь лvндаа, эрvvл мэнд машид сайн.

Гахай жилтэн
-1911 оны тємєр гахай жилтнvvдийн амь, бие, хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай . жил гарсан. Харин эрхтэн махбода I нь сайн гарсан тул буян хишиг нь бататдана. Зуны дунд сард эрvvл мэндэд нь онцгойлон анхаар. Жилийн засал номыг сайн хийлгэх хэрэгтэй. Сулд хийморь лундаа машид дорой болой. Уншуулах ном: Сvлд дуудуулах, 9 нухний засал, Амин золиг гаргуулах, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, Улаан юм, Цэнд, Манла, Жалцанзэмувунжан, Цэгмидийн чого, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Эрэгтэй нь газрын vvд, эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1923 оны усан гахай жилтнvvдийн амь, эрхтэн, хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Гэнэт сэтгэл амгалангvй болж, зvvд нойр муудах, хутга мэснээс болгоомжил, амьтны амь аварч уйлд. Буян уйлдэж єглєг уйлдвээс зуйтэй. Уншуулах ном: Дашчирвавын даллага, Ямбийдончир, Хамчv нагву, Цэгмидийн чого, Сvлд дуудуул, Цагаан шvхэртийн догжvр, 3 гvрэм, Нашидvрсvм засал, Сац талби. Эрэгтэй нь газрын vvд, эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1935 оны модон гахай жилтнvvдийн амь, бие, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Энэ жилтнvvд засал номоо сайн хийлгэх хэрэгтэй. Уншуулах ном: Сулд дуудуул, Цэгмидийн чого, Улаан юм, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, 3 гvрэм, Жамбалсанжид, Доржзодва, Эрэгтэй нь газрын vvд, эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1947 оны гал гахай жилтнvvдийн амь, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Ажил vйлд саад тотгор учрах, гадна дотны хәл vг, атаа жєтєє vл тасрах, Эрvvл мэнд сайн. Буян хишиг гарэ гарлага дунд. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Сундуй, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Жалцанзэмv вvнжан, Цэгмидийн чого, Нашидvрсvм, 9 нvхний засал, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь газрын vvд , эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1959 оны шороон гахай жилтнvvдийн амь, хийморь, сулд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Санасан ажил тєрєлд барцад саад тохиолдох, хар цагаан хэл уг, атаа жєтєєнєєс болгоомжил. Аль болох эв эеийг хичээвээс зохистой. Уншуулах ном: Сvлд дуудуул, Цэгмидийн чого, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, 3 гvрэм, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Жалцанзэмv вvнжан, Жанаггагдог, Цагаан шvхэртийн догжvр, Эрэгтэй нь газрын vvд, эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1971 оны тємєр гахай жилтнvvдийн амь, бие, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарч байна. Харин эрхтэн махбода нь сайн гарсан тул буян хишиг нь бататдана. Сvлд хийморь лvндаа машид дорой болой. Уншуулах ном: Сvлд дуудуулах, Амин золиг гаргуулах, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, Улаан юм, Цэнд, Манла, Жалцанзэмvвvнжан, Хийморийн сан, дарцаг хийсгэ, Нашидvрсvм засал, Эрэгтэй нь газрын vvд, Эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1983 оны усан гахай жилтнvvдийн амь, эрхтэн, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Гэнэт сэтгэл амгалангvй болж, зvvд нойр муудах, хутга мэснээс болгоомжил, амьтны амь аварч vйлд, насны шvтээн сvлд доройтоно. Буян уйлдэж єглєг vйлдвээс зvйтэй. Уншуулах ном: Дашчирвавын даллага, Лхам норжмаа, Ямбийдончир, Хамчv нагву, Сvлд дуудуул, Цагаан шvхэртийн догжvр, 3 гvрэм, 9 нvхний засал, Сац талби. Эрэгтэй нь газрын vvд, эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-1995 оны модон гахай жилтнvvдийн амь, бие, хийморь, сvлд махбодын дайсан махбодатай жил гарсан. Энэ жилтнvvд засал номоо сайн хийлгэх хэрэгтэй. Уншуулах ном: Сулд дуудуул, Цэнд Улаан юм, Дашзэвэг, 8 гэгээн, Хамчv нагву, 3 гvрэм, Жамбалсанжид. Доржзодва, Нашидvрсvм засал, Эрэгтэй нь газрын vvд, эмэгтэй нь vгvйрлийн vvд хаалга.
-2007 оны гал гахай жилтнvvдийн хийморь лvндаа, эрvул мэнд машид сайн. Загдзvсэм, Цэнд, Гурван гvрэм уншуул,

Шинийн нэгэнд мєр гаргах ёсон
Эр хvнийг «Гал» суудлаас эхлэн нар зєв, бvсгvй хvнийг «Ус»-наас эхлэн нар буруу тойруулан билгийн насаар тоолж, ямар суудалд тохирсноор тэр жилд суух суудлыг олно. Зvг чигээ гаргахдаа суусан хєлєлийн "цог хийморийн" зvгт гарч, "буян хишгийн" зvгээс ирдэг уламжлалтай боловч жил, cap, єдрийн огторгуйн «Хар нохойн ам»-ыг нарийн тооцдог. Мєр гаргах зvгт «Хар нохойн ам» тохиовоос "эмийн" буюу "амин" зvггээ гардаг.
Vхэр жилийн "Хар нохойн ам" хаана байна вэ? Шар vхэр жилийн шинийн нэгэнд огторгуйн "Хар нохойн ам" нь: -жилийнх нь - зvvн хойт; -сарынх нь-зvvн; -єдрийнх нь-зvvн хойд; -суудлынх нь-баруун урд; -мэнгэнийх нь-баруун; -цагийнх (луу)-зvvн урд зvгт тус тус байгааг тооцож, зvгийн сайнд таацуулсныг болгоож мєрєє гаргана уу.
Vхэр жилд зvг чигээ гаргах хvснэгт Шар vхэр жилийн жил, cap, єдєр, суудал, мэнгэ, цагийн "Хар нохойн ам"-ыг тооцож, зvгийн сайнд таацуулсныг болгоож зvглэнэ vv.

Read More......

Зөвлөмж хүргүүлэх тухай

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачлан боловсруулж Улсын Их Хурал баталсан "Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль" 2008 оны 6 дугаар сарын 03-ны өдрөөс хүчин төгөлдөр болсон билээ.

Зарим яам, агентлаг, аймгийн эрх бүхий албан тушаалтнууд Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төрийн алба мэргэшсэн, тогтвортой байх болон төрийн алба улс төрийн аливаа нөлөөллөөс ангид байх зарчмуудыг зөрчин тангараг өргөсөн төрийн жинхэнэ албан хаагчдыг хууль зүйн үндэслэлгүй, дур мэдэн халж, төрийн албаны шалгалт, сонгон шалгаруулалтад хамрагдаагүй хүмүүсийг томилон ажиллуулж байгаа тухай мэдээлэл, өргөдөл, гомдол Төрийн албаны зөвлөлд ирэх нь элбэгшиж байна.

Үүнтэй холбогдуулан төрийн алба мэргэшсэн, тогтвортой байх зарчмыг хангах талаар Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэхийн тулд дараах зөвлөмжийг өгч байна. Үүнд:

1.Төрийн албаны тухай хуулийн 27.2.3-т "төрийн байгууллага өөрчлөн байгуулагдсан (нийлүүлэх, нэгтгэх, хуваах, тусгаарлах, өөрчлөх), эсхүл зохион байгуулалтын бүтэц нь өөрчлөгдсөн боловч төрийн албан хаагчийн албан тушаал (ажлын байр)-ын тодорхойлолтод заасан чиг үүрэг хэвээр хадгалагдан үлдсэн бол түүнийг уг албан тушаалд нь үргэлжлүүлэн ажиллуулах, хэрэв тухайн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх албан тушаал (ажлын байр)-ын орон тоо цөөрсөн бол уг албан тушаалыг эрхэлж байсан албан хаагчийн үйл ажиллагааны үр дүн, мэргэшлийн түвшингийн үнэлгээ, мэдлэг, ур чадвар, ажлын дадлага, туршлага зэргийг нь харгалзан тухайн албан тушаалд тавигдах ерөнхий болон тусгай шаардлагыг хамгийн илүү хангаж байгаа албан хаагчийг томилох эрх бүхий албан тушаалтан нь шалгаруулж авах" гэж заасныг чанд баримтлан асуудлыг шийдвэрлэх,

2.Төрийн албаны тухай хуулийн 27.2.4-т "төрийн байгууллага татан буугдсан, өөрчлөн байгуулагдсан, эсхүл өөрөөс нь үл хамаарах шалтгаанаар албан тушаалын орон тоо нь хасагдсан тохиолдолд цалин хөлсөө бууруулахгүйгээр мэргэжил, мэргэшлийн дагуу өөр ажил, албан тушаалд шилжих буюу төрийн хөрөнгөөр 6 сар хүртэл хугацаагаар дахин мэргэшиж болох бөгөөд энэ хугацаанд урьд нь эрхэлж байсан албан тушаалынхаа цалин хөлсийг авч, хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу ажлын байраар хангуулах, эсхүл 6 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн тэтгэлэг тухайн байгууллагаас олгох"-оор заасныг баримтлан ажиллах,

3.Төрийн албаны тухай хуулийн 27.2.1-д заасан ёсоор төрийн жинхэнэ албан хаагч нь төрийн албанаас халагдахгүй байх баталгаагаар хангагдах гэснийг болон мөн хуулийн 27.2.2-т зааснаар "Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Улсын ерөнхий прокурор, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, бүх шатны Засаг даргын бүрэн эрх дуусгавар болох, мөн энэ хуульд заасан улс төрийн албан тушаалтан уг албан тушаалаас өөрчлөгдөх нь төрийн жинхэнэ албан хаагчийг өөрчлөх үндэслэл болохгүй байх" гэж заасныг төрийн захиргааны төв, нутгийн захиргааны бүх шатны байгууллагын хэмжээнд дагаж мөрдөх.

Төрийн албаны тухай хуулийн дээр дурдсан заалтуудыг агуулгын дагуу нэг мөр ойлгож хэрэгжүүлэх нь төрийн албыг хуулийн хүрээнд ажиллуулахад нэн чухал ач холбогдолтой болохыг анхаарна уу.

Read More......

На церемонии вручения премий Грэмми недостатка в звездных участниках не было – от Стиви Уандера и Уитни Хьюстон до U2 и Пола Маккартни


Роберт Плант и Элисон Краусс
Объявления победителей сменялись выступлениями исполнителей, в числе которых были Джастин Тимберлейк и Кейти Перри.

Рекордного количества призовых граммофонов удостоился дуэт Роберта Планта и Элисон Краусс. Бывший участник группы Led Zeppelin и легенда музыки «блуграсс» получили премии в пяти категориях, в том числе за лучшую запись года и лучший альбом года Raising Sand. Кстати, теперь Краусс – обладательница 26 наград Грэмми.

Самым эмоциональным моментом церемонии стало вручение премии Дженнифер Хадсон за лучший альбом в стиле R&B. Получая золотой граммофон, певица поблагодарила за помощь и поддержку свою семью – на земле и на небесах. Осенью минувшего года мать, брат и племянник Хадсон были убиты.

В категории «Дебют года» премию получила британская певица Адель.



Лил Уэйн удостоился престижной награды в категории «Лучший альбом в стиле рэп».

Британская группа Coldplay взяла три Грэмми, в том числе и за лучшую песню года.

Одного не произошло на церемонии – беременная на последнем месяце рэп-исполнительница М.И.А. не родила на сцене, хотя и грозилась, что это произойдет. М.И.А, Джей-Зи, Лил Уэйн и Канье Уэст мастерски исполнили квартет.

И, конечно, не обошлось без скандала. Музыканты и по совместительству влюбленная пара Рианна и Крис Браун не смогли участвовать в церемонии. Незадолго до начала шоу Браун добровольно сдался полиции – как утверждают источники, он избил свою звездную подругу. Read More......

Хүнсний гол нэрийн барааны үнэ, 2009 оны
1-р сарын 30-ны байдлаар

2009 оны 1-р сарын 30-ны байдлаар хүнсний гол нэрийн барааны үнийг дүнгээр нь өмнөх 12 дугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 1.4 хувиар, өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад 0.9 хувиар тус тус өссөн байна.

Махны дундаж үнэ: 2008 оны 12 дугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад хонины ястай махны үнэ 1.65 хувь, үхрийн ястай махны үнэ 2.9, адууны махны үнэ 1.2 хувиар өсч, харин хонины цул махны үнэ 1.4 хувь, үхрийн цул махны үнэ 1.6 хувиар буурсан байна.
Харин өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад үхрийн махны үнэ 3.4 хувь, хонины ястай махны үнэ 0.4 хувь , хонины цул махны үнэ 0.5 хувиар өсч, үхрийн цул махны үнэ 0.3 хувь, адууны махны үнэ 0.5 хувиар тус тус буурчээ.

2009 оны 1 дүгээр сар 30-ны байдлаар 1 кг хонины ястай мах дунджаар 2722 төгрөг, үхрийн ястай мах – 3078 төгрөг, адууны ястай мах – 2338 төгрөг, хонины цул мах – 2786 төгрөг, үхрийн цул мах – 3567 төгрөгний үнэтэй байна

Гурил, талхны дундаж үнэ: 2008 оны 12 дугаар сарын үнэтэй харьцуулахад “Алтан тариа” ХК-ийн задгай болон савалсан дээд гурилын үнэ 3.4-3.5 хувиар өсч, бусад гурилын үнэ 0.2-5.7 хувиар буурчээ. Мөн орос дээд болон 1-р зэргийн гурилын үнэ 1.7-1.9 хувиар тус тус буурсан байна. Харин хятад дээд гурилын үнэ харьцангуй тогтвортой байв.
Харин 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар өмнөх долоо хоногийнхоос “Алтан тариа” ХХК-ийн 1-р зэргийн гурилын үнэ 1.2 хувиар өссөн бол, савласан дээд гурилын үнэ 0.6, задгай дээд гурилын үнэ 0.3 хувиар тус тус буурсан байхад бусад гурилын үнэ харьцангуй тогтвортой байна. Харин “Атар” талхны үнэ 1.0 хувиар буюу 6.0 төгрөгөөр нэмэгдэж 616 төгрөг болсон байна

Будаа, элсэн чихрийн дундаж үнэ: 2008 оны 12 дугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад шар будааны үнэ 1.7 хувиар өсч цагаан будааны үнэ 1.1 хувь, элсэн чихрийн үнэ 1.7 хувиар тус тус буурсан байна.
Харин 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар эдгээр бүтээгдэхүүний үнэ харьцангуй тогтвортой байна.
Төмс, хүнсний ногооны дундаж үнэ: 2008 оны 12 дугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад монгол төмсний үнэ 3.8 хувь, монгол луувангийн үнэ 1.9 хувь, манжингийн үнэ 3.9 хувь, хятад сонгины үнэ 0.6 хувь, байцааны үнэ 2.0 хувиар тус тус өссөн байна.
Харин 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар өмнөх долоо хоногийнхоос луувангийн үнэ 1.3 хувь, байцааны үнэ 2.9 хувиар өсч, манжингийн үнэ 1.1 хувиар буурсан байхад сонгины үнэ, дотоодын төмсний үнэ тогтвортой байлаа.

Сүү, өндөг, ургамлын тос, цөцгийн тосны дундаж үнэ: 2008 оны 12 дугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад шингэн сүүний үнэ 3.3 хувь, цөцгийн тосны үнэ 0.5 хувь, орос өндөгний үнэ 5.3 хувиар өсч ургамлын тосны үнэ 1.9 хувиар буурсан байна.
Харин 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар өмнөх долоо хоногийнхоос орос өндөгний үнэ 3.3 хувь өссөн бол ургамлын тосны үнэ 0.9 хувиар буурч цөцгийн тос, сүүний үнэ тогтвортой байлаа.
Хэвийн боов, ууцны дундаж үнэ: 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар нийслэлийн томоохон зах, дэлгүүрүүдэд нэг ширхэг хэвийн боовны үнэ 850-1200 төгрөг байна. Хонины ууцны үнэ хэмжээнээсээ хамаарч 65000-200000 төгрөгийн хооронд Баянзүрх, Хархорин, Хүчит шонхор захууд дээр зарагдаж байна.

Хүнсний гол нэрийн барааны үнэ, аймгаар

Аймгийн төвүүдэд 7 хоногийн үнийн судалгаанд гурил, хонь, үхрийн мах, талх, цагаан будаа, шингэн сүү, элсэн чихрийн үнийг судалж байна (Хавсралт хүснэгт 3).
Гурилын үнэ: 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар аймгийн төвүүдийн хүнсний зах дэлгүүрт өргөн хэрэглэгддэг 1-р зэргийн гурилын үнэ 630-1000 төгрөгийн хооронд зарагдаж байна. Гурилын үнийг өмнөх 1 дүгээр сарын 23-ны дундаж үнэтэй харьцуулахад Дундговь аймагт 0.6 хувь, Завхан аймагт 11.1 хувиар тус тус өсч, Булган аймагт 4.0 хувь, Өмнөговь аймагт 5.3 хувь, Говь-Сүмбэр аймагт 2.8 хувиар тус тус буурчээ. Бусад аймагт гурилын үнэ харьцангуй тогтвортой байв.
Баян-Өлгий аймагт I зэргийн гурилын үнэ хамгийн хямд буюу 630 төгрөг байхад, Завхан аймагт 1000 төгрөг байгаа нь хамгийн өндөр үнэ юм.
Талхны үнэ: 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар талхны үнэ Увс аймагт 15.0 хувиар буюу 100 төгрөгөөр буурч бусад аймгуудад тогтвортой байв. Талхны үнэ Хэнтий аймагт хамгийн өндөр буюу 800 төгрөг байна.
Махны үнэ: 2009 оны 1 дүгээр сарын 30-ны байдлаар аймгийн төвүүдийн хүнсний зах, дэлгүүрүүдэд зарагдаж байгаа хонины махны үнийг өмнөх 7 хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад Дундговь, Ховд, Дархан-Уул аймгуудад 67-100 төгрөгөөр өсч, Архангай, Дорнод, Увс аймгуудад 100-200 төгрөгөөр буурсан байна. Бусад аймагт хонины махны үнэ тогтвортой байв. Хонины махны үнэ Увс аймагт хамгийн хямд буюу 1800 төгрөг байхад, Дархан- уул аймагт 2800 төгрөг байгаа нь хамгийн өндөр байна.
Үхрийн махны хувьд Увс аймагт 1800 төгрөг буюу хамгийн хямд үнэтэй байхад, Дорноговь аймагт 3300 төгрөгөөр буюу хамгийн өндөр үнэтэй байна.
Малын сүүний үнэ: 2009 оны 1-р сарын 30-ны байдлаар малын сүү 1000-1850 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна. Сүүний үнэ Дорноговь аймагт хамгийн өндөр буюу 1850 төгрөг байхад, Дорнод, Сэлэнгэ, Дархан-Уул аймагт хамгийн хямд буюу 1000 төгрөг байна.


Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн төв хороо Read More......