XaPXyH

Sain baitsagaana uu?

Setgel sudlaachid ch gsn hun gehdee bidnii yaridagaar MEDREL MUUTAI humuustei hariltsadag emchildeg gevel tom enduurel. Medreliin emch nar setgetsiin uvchitei humuustei hariltsaj tedend demjleg tuslaltsaa uzuuldeg. Harin setgel sudlaachid setgel zuin huvid tulgamdsan, asuudaltai bgaa, buhimdlaa yahaa medehgui bgaa eruul humuustei ajilladag.

Ene mergejil Mongold mash huchtei delgerch bgaa, 1992 ond hamgiin anh ene mergejleer MUIS elseilt avch 1996 ond tugsultuu hiisnees hoish Mongold nileedgui mergejliin setgel sudlaachid turun garsan bh yum. Baruunii orond bolon dotoodod suraltsaj tugsuud ajiiilaj bgaa humuusiin too 1000 orchim bolson gsn alban bus medee bdg. Humuus ene mergejliig oilgohgui, hundruulj oilgoh yavdal nileedgui bsn bolovch 2004 onoos haritsangui uur bolson. Ene n shine tutam tugsuj bgaa oyutnuud tednii niigemdee uzuulj bgaa hariu uldlees shuud hamaaraltai.

Odoogoor setgel sudlaach beltgej bgaa dotoodiin surguuliudaas duridval:

1. MUIS

2. MUBIS

3. Bolovsrol deed surguuli

4. Enh-Orchlon deed surguuliud bh yum.

2000 bolon tuunees umnuh onuudad ene angiig meddeggui uchraas hun barag songodoggui, songoson ch tsaashid ene chigleeree ajilladaggui bsn. Harin 2005-2008 onii MUIS-Niigmiin Shinjleh Uhaanii Surguuliin angiudin huviarlalt bolohd hamgiin turuund setgel sudlalin angiin huvaari duusdag, ene ch utgaaraa niigmiin uhaanii angiin oyutnuudaaas surlaga bolon yum /nom/ unshih, uuriiguu tsenegleh chadvartai oyutnuud bol manai salbarhan bdg gdgt bi ergelzdeggui.

Ene mergejliin huree busad mergejlees iluu telj hugjinu. Uchir n ene bol niigmin heregtsee shaardlaga. Read More......

“Сэтгэлийн толь” сэтгэл зүйн төвийн гүйцэтгэх захирал, сэтгэл судлаач Х.Хандсүрэнгийн UPTOWN сэтгүүлийн сэтгүүлчтэй хийсэн ярилцлагаас хүргэж байна. “Сэтгэлийн толь” сэтгэл зүйн төв нь 2004 онд байгуулагдсан бөгөөд бүх насны хүмүүст сэтгэл зүйн бүхий л үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллага юм.


Мэргэжлийн сэтгэл судлаачдад хүмүүс хэр их ханддаг вэ? Барууны өндөр хөгжилтэй орнуудыг бодвол харьцангуй бага юм шиг санагддаг. Энэ талаар таны бодол


* Манай орны хувьд сэтгэл судлалын салбарын хөгжлийг аваад үзвэл барууны өндөр хөгжилтэй орнуудтай харьцуулахад харьцангуй залуу шинжлэх ухаан л даа. Сүүлийн жилүүдэд манай оронд сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны цар хүрээ нийгмийн олон салбаруудад хүрч ажиллах эхлэл тавиглаж байна. Мэргэжлийн сэтгэл судлалын байгууллагууд бие даан тогтвортой үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Хүмүүсийн сэтгэл зүйн төвд хандаж, зөвлөгөө авч байгаа байдал нийт хүн амыг хамарч чадахгүй байгаа ч мэргэжлийн сэтгэл судлаачдад хандах хандлага өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байгааг практикаас харж болно. Сэтгэл судлаачдад хандагсдыг насны хувьд авч үзвэл 3-60 настай хүмүүс байна. Энэ нь юуг харуулж байна вэ гэвэл манайд бүх насныхан ирж байна гэсэн үг юм л даа. Эдгээр хүмүүсийн 70 орчим хувийг оюутнууд, залуучууд, гэр бүлтэй хүмүүс эзэлж байна.


* Гэр бүлтэй хүмүүс сэтгэл зүйчид хандах нь шалтгаан нь яагаад дийлэнх хувийг эзэлж байна вэ?


* Зөвлөгөө авч байгаа хүмүүсийн дотор гэр бүлийн асуудлаар хандаж буй хүмүүс нийт зөвлөгөө авч байгаа хүмүүсийн 80 орчим хувийг эзэлдэг. Энэ үзүүлэлт ганцхан манай орны хувьд яригдаж байгаа зүйл бишээ. Барууны орнуудын практикаас харахад мөн л 80 орчим хувь нь гэр бүлийн асуудлаар сэтгэл зүйчдэд ханддаг гэсэн тоо бий. Гэр бүлийн хүрээнд хувь хүмүүст янз бүрийн асуудал тулгарч байдаг. Бухимдал, стресс, бие биентэйгээ үл ойлголцох байдал, хууран мэхлэлт, нэг нэгэндээ итгэхгүй байх, хүүхдийн асуудал, гэр бүлийн зөрчил, маргаан үүсэх гээд л маш олон асуудлууд байна. Эдгээр асуудлыг хэрхэн даван туулах вэ, хэрхэн шийдвэрлэх вэ? Энэ байдлаас яаж гарах зэрэг асуудлуудаар сэтгэл судлаачид хандаж зөвлөгөө авах нь их байдаг.

* Гэр бүлийн асуудлаар зөвлөгөө авахыг хүсэгчдийн дйилэнх нь эрчүүд байдаг уу, эсвэл эмэгтэйчүүд байдаг уу?

* Эхнэр нөхөр хоёр хамтдаа ирэх тохиолдол байдаг. Гэхдээ ихэнх тохиолдолд эмэгтэйчүүд ханддаг. Цөөн тохиолдолд эрэгтэйчүүд ханддаг. Гэр бүлийн нэг гишүүн сэтгэл зүйчид хандаж зөвлөгөө авахаас илүү хоёул хамтдаа ирж зөвлөгөө авч асуудлаа шийдвэрлэх нь үр дүнтэй гэж хэлмээр байна.

* Тэгвэл тэдэнд сэтгэл судлаачид ямар тусламж, дэмжлэг үзүүлдэг юм бэ? Сэтгэл зүйн төвд хандлаа гээд асуудлаас ангижирч, сэтгэл нь амархан илааршиж чаддаг болов уу?

* Бид юуны өмнө сэтгэл судлаачдад хандах болсон шалтгаан, мөн чухам ямар асуудлаас болж энэ хүн ийм байдалд оров гэдгийг асууж судалж, ярилцсаны үндсэн дээр зөвлөгөө өгдөг. Сэтгэл зүйн зөвлөгөө авахаар ирж байгаа хүмүүсийн мэдээллийн нууцыг хадгалах гэдэг бол сэтгэл зүйн зөвлөгөөг явуулах чухал нөхцөл юм. Ер нь гэр бүл болсон хүмүүс суусныхаа дараах гурав, дөрөв дэх жилдээ их тогтворгүй байдаг. Үүнийг хямралын үе гэдэг л дээ. Яг тийм үедээ байгаа гэр бүлүүд сэтгэл зүйчид их ханддаг. Харин бид тухайн гэр бүлд мэргэжлийн сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгч, асуудалтай байгаа ганц хүнд биш хоёуланд нь, цаашлаад гэр бүлийн бусад гишүүнтэй уулзаж зөвлөгөө өгдөг. Сэтгэл зүйн зөвлөгөө асуудлаасаа хамаараад тодорхой үе шаттай л даа.

* Бидний ярилцлагыг магадгүй гэр бүлийн асуудалтай байгаа хосууд уншиж байж болох. Тэгээд хэр үр дүнтэй байдаг талаар мэдэхийг хүсч байгаа байх?

* Гэр бүлд үүссэн асуудлыг гэр бүлийн гишүүдтэй ганц хоёр удаа уулзаад асуудлыг шийддэггүй. Тиймээс бид тэдгээр хүмүүстэй, тухайн гэр бүлтэй хамтарч ажилладаг. Цаашид асуудлаа яаж шийдэхэв, урам зоригтой, сэтгэл өөдрөг амьдрахын тулд юу хийж, яах ёстой вэ гэдгийг хамтарч зөвлөлддөг. Хэр үр дүнтэй байдаг вэ гэвэл харьцангуй ойлголт л доо. Ер нь бол цаг хугацаа болоод гэр бүлийн гишүүд, сэтгэл зүйчийн ур чадвар зэрэг олон зүйлээс хамаарна. Зөвлөгөө авчихаад хэсэг хугацааны дараа хямралаас бүрэн гарч болно. Тэгвэл тэр хүн дахиж сэтгэл зүйчид тухайн асуудлаар хандах шаардлагагүй болж байгаа юм. Харин хэсэг хугацаа өнгөрсөн ч яг л хэвэндээ байгаад байвал сэтгэл судлаачтай дахин хамтарч ажилладаг. Ямар нэг үр дүн, амжилтад хүртэл нь л хамт байж байдаг.

* Монгол гэр бүлийн онцлог мөн чанар гэж байна уу?

* Монгол гэр бүл нь орчин үеийн хийгээд уламжлалт хэв маягийг хадгалсан байдгаараа онцлогтой. Барууны орнууд болон бусад Азийн орнуудын гэр бүлийн онцлог хэв маягаас ялгаатай. Мөн түүнчлэн гэр бүл болох нас тухайн улс орон бүрт ялгаатай байх жишээтэй. Энэ байдлаас харахад монгол гэр бүлийн онцлог наснаас нь ихээхэн хамаарна. Залуу гэрийн бүлийн хэв маяг нэг өөр, суугаад олон жил болчихсон гэр бүл бас нэг ондоо гэх мэтчилэн. Үүсэж буй асуудал нь нас, хамт амьдарсан хугацаанаас хамаараад өөр өөр байх жишээтэй.

* Зөвлөгөө өгөхөөс өөрөөр хамтарч ажилладаг уу? Данц ганц зөвлөгөө өгдөг юм уу?

* Сэтгэл зүйн зөвлөгөөг тухайн гэр бүлд өгөхөөс гадна хувь хүн, бүлэг хамт олонд зориулсан группын ярилцлага хийж асуудлыг шийдвэрлэдэг. Тухайн гэр бүлд ярилцлага хийх, төрөл бүрийн үүрэг даалгавар өгч гүйцэтгүүлэх, сэтгэл зүйн дасгал тоглоом хийлгэх, гэр бүлийн уран баримал бүтээлгэх зэрэг олон арга техникийг хэрэглэдэг.


* Гадаадын улс орнуудад сэтгэл зүйчид нь мэргэжлээрээ төрөлжсөн байдаг. Хүүхдийн, эмэгтэйчүүдийн, эрэгтэйчүүдийн, гэр бүлийн гэх мэтчилэн. Монголд гэр бүлийн сэтэл зүйгээр дагнасан сэтгэл судлаач байдаг уу?


* Барууны орнуудын хувьд сэтгэл зүйн чиглэлүүд төрөлжсөн байдаг. Тухайлбал, Гэр бүл, хосуудад зориулсан, мэргэжилтнүүд байдаг. Эсвэл зөвхөн өсвөр насны хүүхэдтэй ажилладаг гэхчилэн тодорхой чиглэлээр нарийн мэргэшидэг. Манайд орны хувьд мөн адил хүүхдийн, гэр бүлийн, бие хүний сэтгэл зүйн, спортын гээд дагнан судалж байгаа залуу сайн сайн судлаачид нэмэгдсээр байна.


* Ярилцлагын төгсгөлд танд өөр хэлэх зүйл байна уу?

* Асуудалгүй амьдрал гэж үгүй, Та амьдралд яаж хандана амьдрал Танд тэгж хандана. Сайхан амьдралыг гагцхүү Та өөрөө л бүтээх ёстой. Таны амьдралд ганцаараа болоод гэр бүлтэйгээ шийдэж чадахааргүй асуудал үүссэн бол мэргэжлийн сэтгэл зүйчид хандаарай. Таны асуудлыг хуваалцаж, Танд туслахад бидний үүд үргэлж нээлттэй байх болно гэж хэлмээр байна. Read More......

Хятад, Европын холбооны дээд хэмжээний уулзалт ирэх сарын 1-нд болох ёстой байв. Хятадын эрх баригчид эл уулзалтыг хойшлуулах бол­сон тухайгаа албан ёсоор өчигдөр мэдээлсэн байна. Ийм шийдвэр гаргах болсонд Хятадын тал Францын Ерөн­хийлөгч Н.Саркозиг буруут­гажээ. Елисейн ордны тэргүүн тэрбээр Хятад, Европын дээд хэмжээний уулзалтын дараа Буддын шашны тэргүүн XIY Далай ламтай уулзахаар тө­лөвлөөд байгаа аж. Ирэх сарын 6-нд болох уг уулзалт Польшид болох гэнэ. Харин Хятадын эрх баригчид Н.Сар­козиг Далай ламтай уулзахгүй байхыг гурван ч удаа албан ёсоор анхааруулсан байна. Энэ нь хоёр талын харил­цаанд муугаар нөлөөлөх та­лаар ч сануулж байсан аж. Харин Н.Саркози үүнийг үл харгалзан Буддын шашны тэргүүнтэй уулзахаар болжээ. Энэ талаар Францын Ерөн­хий­лөгчийн албан ёсны тө­лөөлөгч Люк Шатель ярихдаа "Н.Саркози төлөвлөгөө ёсоор XIY Далай ламтай уулзах болно" гэв.
Read More......

Дефляц vvсвэл инфляц хасах хувьд хvрч, барааны vнэ буурч, компаниудын ашиг багассанаар эдийн засгийн єсєлт саардаг
АНУ-ын эргэн тєлєгдєєгvй зээлээс vvсэлтэй Ази, Европыг хамарсан санхvvгийн "шуурга" Монголд хэрхэн нєлєєлєх вэ. Энэ асуултад эдийн засагчид єєр єєрийнхєєрєє хариулж байгаа.
Зэсийн vнэ долдугаар сард 8900 доллар хvрээд одоо 3500 "ногоон"-д дэнжигнэж тєсвийн орлого буурч буйгаар зарим нь тайлбарладаг. Эсгий туургатнаас авахуулаад Азийн бусад орны иргэдийн эгэл амьдралд зээлийн дампуурал ямар уршигтайг Дэлхийн банкныхан єчигдєр хэлэлцэв. Тус банкны Монгол, Хятадыг хариуцсан захирал Д.Доллар, Ази, Номхон далайн санхvvгийн хєгжлийн тєвийн ерєнхий захирлын орлогч Ян Жинлинг, Азийн менежментийн хvрээлэнгийн гvйцэтгэх захирал, доктор Фередерико М.Макаранас, Вьетнамын санхvvгийн сургалтын хvрээлэнгийн захирал Нгиен Ван Тао нар видео уулзалт хийв.

Сvvлийн саруудад Японы ажилгvйдлийн тєвшин єнгєрсєн 16 жилийн дунджаас давж, Хятадын арилжааны банкууд мєнгєний хомсдолд орж Тєвбанк нь хvvгээ бууруулахаас аргагvйд хvрсэн. Филлипиний гадаадад ажиллагсдын мєнгєн гуйвуулга татарч, харьд хєдєлмєр эрхлэгчдийн тоо эрс цєєрчээ. Вьетнамын арилжааны банкууд ч ялгаагvй тєрєєсєє санхvvжилт хvсч байна.

ДЭЛХИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ ИРЭХ ОНД ХОЁР ХУВИАР ЄСНЄ
Дэлхийн банкны Монгол, Хятадыг хариуцсан захирал Д.Доллар ийм байр суурьтай байна. Тэрээр "Бид анх удаа ийм том санхvvгийн хямралтай нvvр туллаа. Зохицуулалттай хамтын ажиллагаа биднийг энэ хямралаас аварна" гэв. АНУ, Хятадын Засгийн газар эдийн засгаа аврах тєлєвлєгєє боловсруулж байгаа нь цэнхэр бємбєрцєгийн "хэтэвч" хоосрохоос хамгаална хэмээн Д.Доллар таамаглажээ. Эрх чєлєєний орны банкууд зээлийн хvvгээ эргэн бууруулж байгаа нь хямралыг дахин сэдрэхэд нєлєєлєх магадлалтайг бас vгvйсгээгvй. Хятадад Тєвбанк нь мєнгєний зєєлєн бодлого баримталж, арилжааны банкуудаа зээлжvvлсэн нь санхvvгийн шуургыг дахин дэгдэхэд хvргэхгvй гэсэн баталгаагvй гэж оролцогчдын зарим нь vзэж байлаа. Олон улсын валютын сангаас єнгєрсєн сарын эхээр ирэх оны эдийн засгийн єсєлтийг гурван хувь байна гэж урьдчилан мэдээлсэн. Хямрал савнаасаа хальж, Япон, Хятадын эдийн засаг саажиснаар эл єсєлт хоёр хувь, бvр тvvнээс ч багасах хандлагатай байгаа аж. Энэ єсєлт нь зєвхєн хєгжиж буй орнуудад хамаатай бєгєєд хєгжил буурай улсуудын хувьд хасах тэмдэг заах нь.

МОНГОЛД ЯДУУСТАА ЧИГЛЭСЭН БОДЛОГО ХЭРЭГТЭЙ
Манай орны жилийн инфляц єнгєрсєн сарын байдлаар 34 хувь хvрч, одоо эргээд буурч 24 хувь болсон. Харин ноён Д.Доллар "Монголд инфляц биш дефляц санаа зовоосон асуудал болж мэдэх нь" гэв. Энэ тохиолдолд бизнесvvд ашиггvй болж, vнэгvйдэх гэж тодорхойлдог. Тиймээс Засгийн газар vрэлгэн зарлагаа танаж, Тєвбанк мєнгєний бодлогодоо оновчтой шийдэл гаргах ёстой гэж тэд vзэж байна. Ингэснээр нийгмийн эмзэг бvлэгтээ чиглсэн, ядуучуудаа дэмжсэн арга хэмжээг хавтгайруулалгvй авч хэрэгжvvлэх шаардлагатайг бас сануулсан. Иен, ам.доллар, евро, юань гэсэн дєрвєн валютын ханшийг хэрхэн зохицуулалттай уян хатан тогтоохоос дэлхийн эдийн засгийн эрvvл мэнд шалтгаална гэж оролцогчид дvгнэв. Ялангуяа, Монголд валютын ханшийг уян хатан бодлогоор зохицуулдаг. Иймд шийдвэр нь оновчтой байх ёстой гэж бас vзэж байна. Read More......

Дэлхийн зах зээл дээр зэсийн үнэ унаж, монголчуудын ганц "сүүтэй үнээ" нь болсон уулын баяжуулах "Эрдэнэт" үйлдвэр санхүүгийн хувьд бага зэргийн хүндрэлд ороод буй нь үнэн. Гэхдээ энэ үйлдвэрийнхэн ирэх арванхоёрдугаар сард 30 жилийнхээ ойг нижгэр тэмдэглэхээр зэхэж буй бөгөөд хэд хоногийн өмнө тус үйлдвэрийн удирдлагууд Москва хотноо айлчилж энэ талаар ярилцсан байна. Мөн энэ арга хэмжээний үеэр Оросын Ерөнхийлөгч асан,
одоогийн Засгийн газрын тэргүүн В.Путин манай оронд зочилж, "Эрдэнэт" үйлдвэрийн ойн арга хэмжээнд оролцохоор болсон нь олон хүнийг баярлуулж буй аж.

Ийнхүү зэсийн үнэ унаж, харийнхан Монголоос хөрөнгөө татахаар далдуурхан хэлэлцэж буй үед Оросын Ерөнхий сайд В.Путин "Эрдэнэт" үйлдвэрийг онцгойлон үзэж, ойн арга хэмжээнд оролцох болсон нь монголчуудын хувьд жинхэнэ аманд орсон шар тос хэмээн улс төр, эдийн засгийн ажиглагчид үзэж байна. Read More......

Єнєєдєр 2008 оны арван нэгдvгээр сарын 26-н. Ёстой л Монгол Улсыг Ази тивийн зvрхэнд нь, Америк тивийн чихэнд нь хvртэл зарласан єдєр. Тvvх сєхвєл одоогоос 84 жилийн тэртээх энэ єглєє vvр гэгээрэхvйд дотоод Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хэмээх нэрийг аваад байсан Нийслэл хvрээнд Монгол Улсын тvvхийн хуудсыг цоо шинээр эргvvлсэн нэгэн vйл явдал болсон юм.
18 єдєр тасралтгvй хуралдсан Улсын анхдугаар их хурал аргын тооллын 25-ны 16 цаг 17 минутад тухайн vеийн Монгол Улсын аймаг, хошуу, шавийг тєлєєлсєн 77 гишvvний 100 хувийн саналаар Улсын анхдугаар Vндсэн хуулийг батлав. Тэд улсынхаа нэрийг БНМАУ хэмээн товлосон байна. Тэр дороо Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг дэлхий дахинд тунхаглан зарлаж болох байсан ч єєдлєн дэвжих, санаж сэдэхийн бэлгэдэл ургахын улаан нарыг хvлээсэн гэдэг. Ингэхэд тухайн vед Монгол гэж ямар улс байв XX зууны эхэнд дэлхийг тойрон хэрэн тэнэгч жуулчид Монгол Улс сєнєн мєхєж байгаа ард тvмэн хэмээн илэн далангvй тэмдэглэсэн байлаа. Басхvv 600 мянга гаруйхан хvн амтай энэ нvvдэлчин ард тvмний эрчvvдийн дийлэнх нь лам тул нєхєн vржихvйн хувьд цаашид "амьдарч" чадахгvй мєхєх тавилантай улс хэмээн тодорхойлж байсан нь гашуун боловч vнэн байсан юм. Яг л энэ хvнд цаг vед Монгол Улсын єнцєг булан бvрээс цуглаж ирсэн лам, хар, тайж, сэхээтэн гээд єргєн давхаргыг тєлєєлсєн 77 гмшvvн Vндсэн хуулиа баталж, улсаа тунхагласан нь чухамдаа монгол тvмний хєгжин бадрахын заяа тvшсэн хэрэг байлаа.

Дэлхий дахин ч монголын тусгаар тогтнолын мэдээг сонссон юм. Хэдийгээр тvvх гуйвж, дайвдаг, тэр байтугай хувьсгал гарч ємнєх тvvхээ арчдаг эмгэнэлт явдал монголыг тойроогvй ч єнєєдрийг хvртэл Он, цаг, минуттайгаа vлдсэн vнэн тvvх тэр болгон бий гэж vv. Тvvнийг батлав гэсэн шиг улс орнуудын цагтооллын бичигт Ардын хувьсгал ялсан єдрєєс илvvтэй БНМАУ-ыг зарлан тунхагласан єдрийг дурайтал тэмдэглэсэн байдаг. Басхvv эргэн харваас тэртээх 84 жилийн ємнє манай ухаант ард тvмний тєлєєлєгчид юуны учир маргаашийн ургахын улаан нарыг тосон хvлээсэнд нэгэн учир байжээ гэж бодогдоно. Єнєєдєр Монгол Улсыг газрын зураг дээр яаж ч будаад арилахгvйгээр баталгаажин vлджээ. Басхvv XX зууны эхэнд мєхєл сvйрлийг зєгнєєд байсан тэр таамаг ч тvvхийн нэгэн цагийн шар хуудас болон арилан хийсчээ. Хэдийгээр Монгол Улсын анхдугаар Vндсэн хуулийг батлалцсан гишvvдийн нэлээд нь єєрийн итгэж, мєрєєдєж явсан мєрєєдєлдєє хvрч амжилгvй хатуу бэрх цаазын дор толгой бєхийлгєсєн ч тэдний vйл хэрэг ариун байлаа. Тэр цагаас хойш Vндсэн хууль маань хэдэнтээ єєрчлєгдсєн ч vндсэн агуулга нь єнєє хэр хуучраагvй байна.

Он цагийн шалгуурыг давсаар л байна. Тvvний нэг баримт єнєєдрийн нийслэл Улаанбаатарын нэр. Тухайн vед Улсын анхдугаар их хурлын гишvvн Тэвэгт гэдэг хvн нийслэлээ "Монгол ардын намын Бээжин" хэмээн нэрлэе гэхэд нь Ерєнхий сайд агсан, Vндсэн хуулийн эх баригч Б.Цэрэндорж ''Хятад нэр байна сольё" хэмээн ярьж, зєвлєлдсєний эцэст Улаанбаатар нэрийг сонгосон тухай тэмдэглэл ч хадгалагдаж vлджээ. Энэчлэн Монгол Улсын анхдугаар хурал олон асуудлыг олон талаас нь харж хэлэлцсэн байдаг юм билээ. Єнєєдєр хvртэл нийслэлийн нэрийг солих тухай vе vе яригддаг ч солиогvй л яваа нь тухайн vед энэ асуудалд хичнээн ул суурьтай хандсаны гэрч гэлтэй. Тvvнчлэн амьдратын хуулиар Vндсэн хууль єєрчлєгдєвч анх баталсан хуулийн заалтууд шинэ нийгэмд хvрэх гэсэн зорилтууд єнєє хэр хуучраагvй. Улс орноо тухаглан зарлах нэг хэрэг. Тунхагласан тусгаар тогнтолоо бататгаж, улсынхаа нэр тєрийг єргєж явна гэдэг тvvнээс ч чухал асуудал аа. Хэдийгээр тvvхийн тvмэн нугачааг туулсан ч Монгол хvн Vндсэн хууль, тусгаар тогтнолоосоо урваж явсан удаагvй.

Тvvнийг батлах нэг баримт гэвэл 1940 оны бvх ард тvмний санал асуулгаар гадаадын гэрчvvдийг байлган байж монголчууд тусгаар тогтнолоо 100 хувь баталгаажуулсан юм. Цаашлаад дайн тулааны хvнд цаг vед ч, энх цагийн бvтээн байгуулалтад ч ганцхан тусгаар тогтнолынхоо тєлєє явж байна гэсэн нэг л бодлоор монгол хvн жигvvрлэн байсан нь бахархмаар. Тусгаар тогтнол гэсэн ойлголтод жижиг зvйл байдаггvй бололтой. Тухайлбат улаан тарианы тухай асуудал байна. Монголд арьс єнгєний євчин газар авч ёстой л мєнєєх улс vндэстэн сvйр ч мэдэх 1950-иад онд Намын тєв хорооны нарийн дарга агсан Дамба гуай Оросод айлчлахдаа коммунизмын орны удирдагчдаас айж ичилгvйгээр тусламж гуйсан гэдэг. Тухайн vед залуу удирдагч Ю.Цэдэнбал тvvнийг ичмээр зvйл гуйлаа гэж байсан ч ах нарын туслалцаатайгаар монголчууд євчнєєсєє салаад л авсан гэдэг. Хожим нь МАХН-ын Ерєнхий нарийн бичгийн дарга Ю.Цэдэнбал ЗХУ-аас мєн ч олон тусламж гуйсан даа. Тэрээр Дархан, Эрдэнэтээс аваад єєрийн алгаа чинээ нvvрээ улайлган байж Монголыг тусгаар тогтнолтой нь аваад л гарсан юм.

Єнєєдєр бид кирилл бичгийг шvvмжилдэг ч ЮНЕСКО-д бичиг vсэг vл мэдэх явдлыг бvрэн арилгасан улс хэмээн бvртгvvлээд авсан нь бас л гайхамшиг байлаа. Цаашлаад єнгєрсєн зуунд дэлхийн 101 дэх сансрын нисгэгчээр монголын малчин ардын хvv Ж.Гvррагчаа тодорсон нь бас л Монголын бахархаа байв. Тvvхийг, тэр дундаа улс орныхоо алдар нэрийг Монголын жирийн иргэд л авч явдаг. Тун саяхан Бээжингийн олимпоос 2.6 сая хvн амтай Монгол Улс хоёр аварга тєрvvлж, тєрийнхєє далбааг олимпийн тэнгэрт мандуулсан нь бас л туурга тусгаар улсын минь бахархап болсон. Шавилхан оюутан нас 3aлyy нас минь энэ л єдрvvдэд эргээд ирэх шиг санагдах юм. Хаа хол хvний нутаг, гvний газар тусгаар тогтнолынхоо баярыг ядуухан ч гэлээ сvртэйхэн тэмдэглэдэг баярт єдрvvд байнга л сэтгэлд уяатай явна Тэр єдєр бид тусгаар тогтносон Монгол Улсаараал бахархдаг байлаа.

Тэр байтугай vеийнхэн минь харь газар гэрлэлтээ батлуулчихаад Элчин сайдын яамдаа бvртгvvлдэгсэн. Тэр єдрvvд олон ч хvний зvрх сэтгэлд хоногшин vлдээ буй за. Єнєєдєр хvртэл улбаа нь хадгалагдан vлджээ. Эл эрхэм єдєр гэрлэлтээ батлуулах гэсэн залуусын цуваа vл тасарна. Магадгvй тэд хэзээ ч vл мартагдах энэ л єдрийг дурсахын тулд, ариун бат тусгаар тогтнолоо бэлгэдсэн энэ єдрийг мартахгvйн тулд хуримладаг. Энэчлэн тоочоод бай вал одоогоос 84 жилийн ємнє vvр гэгээрэх vед дэлхий дахинаа зарлан тунхагласан Монгол Улсын сvр хvчин их ээ. Ер тэгээд тусгаар тогтнолоороо бахархахгvй хэн байх вэ? Тэр дундаа Монгол улсын тусгаар тогнолыг дэлхий дахинаа тунхаглан зарласан энэ єдрийн ачийг яахан мартах билээ. Тусгаар тогтнолоороо бахарна аа, би Read More......

Эх орноороо ижилхэн овоглосон элгэн садан нийт ард иргэдээ,

Орчин цагийн хүмүүн төрөлхтний нийгмийн зохицуулалтад хамгийн чухал үүрэг гүйцэтгэдэг эрх зүйн баримт бичиг болох Үндсэн хуулийг монголчууд анх удаа баталж, туурга тусгаар Бүгд найрамдах улсаа даян дэлхийд зарлан тунхагласан онцгой тэмдэглэлт үйл явдлын 84 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна. Энэ ойн баярыг тохиолдуулан эх орон нэгт ард түмэндээ элгээрээ энх амгалан, төрлөөрөө түвшин амгалан амьдрахын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье.

Анхдугаар Үндсэн хуулиар манай улсын шинэ үеийн төрийн тогтолцоо, эрх зүйн шинжлэх ухааны суурь тавигдаж, нийгмийн харилцааг энэхүү гол хуулийн үзэл санаанд нийцүүлж төрөлжүүлэн зохицуулах их үйл хэрэг эхэлсэн түүхтэй. Хэдийгээр энэ хууль тухайн үеийн нийгмийн тогтолцоо, түүний үзэл суртлын нөлөө тусгагдсанаараа одоогийн ардчилсан нийгмийн үзэл онолоос олон зүйлээр ялгаатай боловч түүнээс хойших Үндсэн хуулиудын, түүний дотор одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа ардчилсан Үндсэн хуулийн өвөг болох энэ хууль нь хууль цаазын цэгцтэй ойлголт, шударга ёсыг сахиулан хэрэгжүүлэх дагнасан тогтолцоо бүрдэж, шатлан хөгжихөд нэн чухал алхам болсон юм. Үүгээр Анхдугаар Үндсэн хуулийг баталсны нэгэн түүхэн ач холбогдлыг үнэлж болно.

Анхдугаар Үндсэн хуульд “Бүх Монгол Улсыг үүнээс хойш Бүгд Найрамдах Бүрэн эрхтэй Ард Улс хэмээж, улсын дээд эрхийг жинхэнэ ардад эзлүүлэн улсынхаа аливаа хэргийг Улсын Их Хурал ба мөн хурлаар сонгогдсон Засгийн газраас гүйцэтгэн шийтгүүлэх явдлыг нийтээр сүсэглэн дагавал зохино.” гэж зааснаар монголчууд түүхийнхээ турш үе улируулан хэрэглэж ирсэн хаант засгийн ёсноос татгалзаж, бүх ард түмэн төлөөллийн байгууллагаараа дамжуулан төр барьдаг нийгмийн байгууламжийг баталгаажуулсан байна. Энэ нь манай улсын төрийн үзэл, номлол, тогтолцоонд цоо шинэ үеийг авчирсан билээ. Хэдийгээр манай улсын төрт ёс наян жилээр биш найман зуунаар хэмжигдэх уламжлалтай ч орчин үеийн төрийн тогтолцоо, эрх зүйн хөгжлийн эх сурвалж чухамдаа 1924 оны анхдугаар Үндсэн хуулиас эхтэй билээ.

Анхдугаар Үндсэн хуулийг баталсан түүх, түүний ач холбогдлын талаар урьд нь бид хангалттай ярьж, үнэлж цэгнэж ирсэн тул энэ удаа тэр болгоны талаар би давтан хэлэхийг хүсэхгүй байна. Харин хууль цаазны түүхэн тэмдэглэлт энэ өдөр хүний эрх ба хуулийг дээдлэн биелүүлэх ёсны талаар зарим зүйлийг тэмдэглэн хэлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Хуулийг дээдлэн биелүүлэх эрх зүйн ухамсар, сахилгын тухай ойлголт, уламжлал монголчуудын хувьд ихээхэн дээр үеэс түүхтэй. Гэхдээ Үндсэн хууль, түүнд нийцүүлэн батлан гаргасан төрөлжсөн хуулиудыг дагаж мөрдөх соёл мөн л 1924 оноос эхлэн тоологдоно гэж судлаачид үздэг. Энэ үеэс хойшхи 84 жилийн хугацаанд бид хууль ёсыг дээдлэн биелүүлэх талаар ахиц дэвшил гаргасан нь маргаангүй. Гэхдээ энэ ахиц дэвшил ард түмний хүлээсэн хүсэл, тавьсан шаардлагад бүрэн дүүрэн нийцэж байгаа юу, үгүй юу? гэдгээр амжилт ололтоо хэмжих учиртай.

Жинхэнэ ардчилал хариуцлагаас ангид байдаггүйг эрдэмтэд, судлаачид нэгэнт баталсан байдаг. Ардчиллыг хөгжүүлж, төлөвшүүлсэн орны түүхэн замнал, хуримтлуулсан туршлага ч бас үүнийг амьдрал дээр нотолдог.

Хүний эрх, эрх чөлөө нь манай нийгмийн хамгийн үнэт зүйл бөгөөд үүнийг хуулиар баталгаажуулах талаар чамгүй амжилт олж анхдугаар Үндсэн хуулийнхаас хол дэвшил гаргасан гэдгээрээ бид өнөөдөр бахархдаг. Манай иргэд ч өөрийн эрх, эрх чөлөөний үнэ цэнийг мэдэрдэг болж, эрхээ эдлэх, түүнийхээ төлөө тэмцэх талаар ихээхэн туршлага суусныг хэн ч үгүйсгэж чадахгүй. Энэ бол яахын аргагүй томоохон дэвшил мөн.

Гэхдээ өнгөрсөн хугацаанд хүний эдлэх эрхтэй хамт үүсдэг үүрэг, түүнийг дагалддаг хариуцлагын талаар харьцангуй бага анхаарч, зөвхөн эрхийг магтан дуулах, тунхаглан тайлбарлах өрөөсгөл хандлагад автсанаар эргээд эрх, эрх чөлөөний хэрэгжилтийн байдалд хохирол учруулж болзошгүй нөхцөл нийгэмд бий болж байна. Өөрөөр хэлбэл хүний эрх, эрх чөлөө хязгааргүй байдаггүй тухай манай иргэд хангалттай ойлголттой болж чадаагүй нь өөрийнхөө эрхийг бүрэн эдлэхэд ч, бусдын эрх зөрчигдөхгүй байх баталгааг хангахад ч аль алинд нь сөрөг нөлөө үзүүлж байна. Хязгааргүй эрх, эрх чөлөөний тунхаглал, итгэл үнэмшил даамжирсаар зөвхөн өөрийнхөө байр суурийг цорын ганц үнэн хэмээн тооцож, бусдад тулган хүлээлгэх хүчирхийллийн хандлага нийгэмд бий болсон нь иргэдийн санааг зовоож байна. Үүний хамгийн том илэрхийлэл нь энэ оны 7 дугаар сарын 1-нд болсон нийтийг хамарсан, олныг цочоосон эмх замбараагүй явдал юм.

Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх нь Үндсэн хуулиар иргэн бүрд олгосон онцгой чухал эрх юм. Өөрөөр хэлбэл, үзэл бодлоо бусдын аюулгүй, амгалан тайван байдал, эрх, эрх чөлөөг зөрчихгүйгээр илэрхийлж, олон нийтэд хүргэсний төлөө хэн ч, ямар ч хариуцлага хүлээх учиргүй. Харин итгэл, үнэмшил, үзэл бодлоо гарцаагүй зөв хэмээн бусдынхаас дээгүүр тавьж, өөр үзэл бодолтой иргэдэд тулган хүлээлгэх, бүр цаашлаад үүнийхээ төлөө хүч хэрэглэх нь Үндсэн хуульт ёс, ардчиллын зарчмын аль алинд нь харш юм.

Туйлын эрх чөлөө гэж байдаггүй бөгөөд аливаа эрх, эрх чөлөө бусдын эрх, эрх чөлөөгөөр хязгаарлагддаг гэсэн ардчиллын алтан дүрэм бий. Иймд эрхээ эдлэхдээ бусдын эрхийг хүндэтгэх орчин үеийн хүмүүн төрөлхтний нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн соёлыг нийгмийнхээ амьдралд хэвшүүлэн хэрэгжүүлэх амин чухал шаардлагтай болоод байна. Үүнийг хариуцлагатай ардчилал ч гэж нэрлэдэг. Товчхон хэлбэл хариуцлагатай ардчилал бол эрх чөлөө, хариуцлага хоёрын нийлбэр юм.

Гэхдээ хариуцлагын асуудал ганц иргэнд хамаатай биш. Төрийн тогтолцоо, үйл ажиллагаа иргэдийнхээ өмнө хүлээсэн үүргээ тэдний сэтгэл ханамжид тултал биелүүлэхүйц байх учиртай. Энэ бол төр, засгийн хариуцлага мөн. Төр, засаг энэхүү хариуцлагаа тэр бүр биелүүлж чадахгүй байгааг олон нийт шүүмжилж байна. Чанаргүй, хэрэгжих чадваргүй хууль баталдаг, хууль хэрэгжүүлэх ажил хангалтгүй байгаа талаарх иргэдийн шүүмжлэлийг төр, засгийн холбогдох байгууллагууд соргог хүлээн авч үйл ажиллагаандаа шинэчлэл хийх шаардлагатай байна. Нийгэмд шударга ёсыг бэхжүүлэх талаар хууль, хяналтын байгууллагууд ч ихээхэн анхаарах хэрэгтэй байгааг тэмдэглэн хэлье.

Эрхэм хүндэт иргэд ээ,

Үндсэн хуульт ёсыг жинхэнэ утгаар нь хэрэгжүүлж, хуулийг дээдлэн, хариуцлагатай ардчиллыг эх орондоо хөгжүүлэхэд хүн бүрийн хүчин чармайлт чухал байна. Үүний төлөө эвээ нэгтгэн, хүчээ нийлүүлж, Монгол Улсынхаа саруул сайхан ирээдүйн төлөө өөдрөг бадрангуй сэтгэлээр хамтран зүтгэхийг та бүхэндээ хандан уриалж байна.

Төр түвшин, түмэн олон маань амгалан байх болтугай. Read More......

Өглөө бүрийн нарны асгаран буух цацрал дээр
Өвгийн морин хуурын аялгуу хослох утсан дээр
Өргөн цээж чөлөөтэй амьсгалж яваа газар дээр
Өөрийн толгой мэдэлтэй амьдарч яваа заяан дээр
Тусгаар тогтнол чамайг
Тунхаглан бичнэ би

Ухаа хонгорын жолоог захлан татсан талбай дээр
Ухаант жанжин Сүхбаатарын зарлан дуудсан тунхаг дээр
Улаанбаатар нийслэлийн заяа тэтгэх дээвэр дээр
Улсаа ачлан захирсан засаг төрийнхөө ордон дээр
Тусгаар тогтнол чамайг
Тунхаглан бичнэ би

Нүүрэнд нь гал бадарсан монгол эцгийн хийморь дээр
Нүнжгэнд нь нар гэрэлтсэн монгол эхийн сэтгэл дээр
Нүүдлийн өргөөнд нэгдсэн монгол аймгийн холбоон дээр
НҮБ-ын шилтгээнд заларсан монгол улсын далбаан дээр
Тусгаар тогтнол чамайг
Тунхаглан бичнэ би
/Д.Пүрэвдорж/

Өнөөдөр Бүгд найрамдах Монгол улсыг тунхагласны тунхагласны 84 жилийн ойн өдөр. Үе үеийн өвөг дээдэс минь Монгол эх орныхоо сөөм газрын төлөө ч алтан амь юугаан үл хайрлан тэмцэж, өдгөөгийн үр удам бидэндээ өвлүүүлэн үлдээжээ. Монгол эх орныхоо гал голомт юугаан эзэнгүй орхио нь үгүй өвөг дээдсийнхээ гавъяаг үл умартан, хойшдын удамдаа бахархан дуурсах түүхэн үүрэгтэй иргэд билээ бид.

Энэ өдөр “би эх орныхоо төлөө юу хийж чадах вэ” гэдэг асуултыг Монгол хүн Та өөртөө тавиарай. Бусдаас бурууг хайж, бусдыг шүүмжлэн өөнтөглөхийнхөө оронд би юу хийж гэмээ нь эх орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулж, хойч үеийнхээ өмнө ам бардам өгүүлэх түүхийг бүтээх вэ гэдгийг бодоод нэг үзээрэй.

Жилд ганц л тохиох Монгол улс тунхагласны баярын энэ өдөр харийнхны шунаг халдлагыг цээжээрээ хаан зогссон баатарлаг өвөг дээдсээ бахархан дуурсаж, тэдний эр зориг, оюун ухаан, хатан тэвчээрийг дурсан санагалзъя. Үр хүүхэддээ тэдний түүхэн гавъяаг хүүрнэн өгүүлж, Монгол эх орноо гэсэн цохилох зүрх, тэмүүлэх сэтгэлийг төрүүлцгээе.

Монгол улс өнөөдөр ч, өнө мөнхөд ч оршин тогтносоор, өөдлөн дэвжсээр байх болно. Харин үүний тулд Монгол хүн бүрийн хүчин чармайлт туйлаас чухал гэдгийг юу юунаас илүү тунгаан бодоцгооё. Монгол орны голомт үүрд мандан бадраг.

Монгол хүн бүрт Бүгд Найрамдах Монгол улсыг тунхагласны тунхагласны 84 жилийн ойн өдрийн баярын мэндийг хүргэе. Read More......

“Байрны vнэ буурч, ам метр нь 600 ам.доллар болтол битгий ав” гэсэн нийтлэл хvмvvсийн дунд шуугиан тарьсан билээ. Ингээд нийтлэл бичсэн Д.Сvндийг олж уулзан ярилцлагын буландаа урилаа.
Яриагаа эхлээд таны хувь хvний талаарх танилцуулгаар эхлэх vv. Таныг програм хангамжийн инженер мэргэжилтэй гэж сонслоо. Энэ vнэн vv. Та хаана ажилладаг вэ?
- Жирийн л нэг тєрийн албан хаагч. Vvнээс илvv хэрэггvй биз дээ. Ямар сонгуульд нэр дэвших гэж байгаа биш. Харин мэргэжлийн хувьд програм хангамжийн инженер нь vнэн. Ер нь тэгээд миний тухай, ялангуяа мэргэжил энд нэг их сонин биш болохоор гол сэдэв рvvгээ оръё тэгэх vv.

-Монголын томоохон банкуудын нэг болох Голомт банкны ТУЗ-ын дарга Д.Баясгалан: “Манай оронд хямрал байтугай уналтын ч шинж тэмдэг алга” гэж мэдэгдсэн байна шvv дээ. Таны єнцгєєс харвал барилгын салбарт уналт болно гээд байдаг. Та энэ дээр юу хэлмээр байна?
- Д.Баясгалан захирлын нийтлэлийг уншсан. Дэлхийн банк, санхvvгийн зах зээлийн хямрал Монголд шууд нєлєєлєхгvй, тvvнээс vvдэлтэй хямрал бидэнд vvсэхгvй гэж хэлсэн болохоос Монголын барилгын салбар хямрахгvй гэж хэлээгvй байна лээ. Харин: “Тєлбєрийн чадваргvй хvмvvст орон сууцны зээлийг ихээхэн хэмжээтэй олгож, тvvнийгээ vнэт цаас болгох замаар хєрєнгийн зах зээлд борлуулсан. Гол нь vvнээс vvдэлтэй хямрал бий болсон” гэж vзэж байна лээ. Энэ нь ил vзэгдэж байгаа процессыг л тайлбарлаж байгаа хэрэг. Харин vндсэн шалтгааныг нь би хувьдаа ингэж ойлгож байгаа. АНУ чинь Монгол биш шvv дээ бvх юм нь сvлжээнд орчихсон тєлбєрийн чадвартай vгvйг нь дорно тогтоочихно.

Хэн ямар орлого олж байгаа, ямар татвар тєлєєд, хэдий хэмжээний ашиг олох уу. Энэ нь байрны зээлийг тєлєхєд хангалттай юу гээд л дорно тооцоод гаргаад ирнэ. Тэгээд мэдсээр байж тєлбєрийн чадваргvй хvнд зээл єгдєг банк гэж байхгvй. Хэрэв тэгсэн бол дvрэм журмаа зєрчсєн гээд холбогдох этгээдvvд хуулийн хариуцлага хvлээж таарна. Харин vндсэн шалтгаан нь юу байсан гэхээр, АНУ хэтэрхий мєнгєний зєєлєн бодлого явуулсан хэрэг. АНУ дэлхийд маш тогтвортой, хэтэрхий найдвартай зах зээлтэй гэсэн ойлголттой тvvгээрээ дамжуулан хангалттай их хэмжээний мєнгийг бусад Улс ороноос биржээр дамжуулан татаж авсан байгаа юм. Энэ графикт Dow Jones Industrial Average буюу зах зээлийг тєлєєлхvйц 30 том компанийн дунджаар тодорхойлогддог, vндсэндээ vнэт цаасны зах зээлийн индикатор болсон индексийг vзvvлсэн байгаа.

Эндээс харахад 1982 оноос 2007 оныг хvртэл хувьцааны vнэ урт хугацаанд тогтмол єсєж, АНУ асар их хэмжээний мєнгє босгож байсан нь харагдана. Ингээд vнэт цаасны vнэ тогтмол єссєнєєр АНУ-ын мєнгєний хуримтлал ихсэн илvvдэл мєнгєтэй болоод ирлээ. Тvvнийгээ манайхан шиг зvгээр тараана гэж байхгvй. Банк, санхvvгийн байгууллагаар дамжуулан маш бага хvvтэй зээлийг их хэмжээгээр олгож эхэлсэн байна. Нийлvvлэлт тогтмол байсан, зэрэгцээд тєр засгаас зєв бодлого явуулж байсан нь инфляцийг хєєрєгдєхгvйгээр барьж байхад чухал нєлєє vзvvлжээ. Хvмvvс хямд хvvтэй зээлээр орон сууцыг зэрэг зэрэг худалдаж аваад ирэхээр эрэлт єсєж байрны vнэ бодит єсєлтєєс илvv хурдтай байнга єссєн бєгєєд 2005-2006 онд оргил цэгтээ хvрсэн. Энэ vед эрсдэлтэй тvвшний зээлдэгчдийн /subprime/ болон байрны зээлийн хvv /ARM, энэ нь олон индексvvдээс хамааралтай хэлбэлзэж байдаг/ єсч эхэлсэн ба сvvлдээ тухайн єссєн хvvгээр зээл аваад цалингаараа хvvг нь тогтмол тєлєх чадамжтай хvмvvс багасч эхэлсэн тул эрэлт буурчээ.

Vр дvнд нь байрны vнэ буцаад 2006-2007 онд аажим аажмаар буурсаар нєгєє банканд vнэлvvлэн барьцаанд тавьсан vнээс доош буугаад ирэхээр хэн зээлээ тєлєх вэ. Мэдээж зээлдэгчид тєлбєрийн чадваргvй болсон гэсэн шалтгаанаар зээлээ тєлж чадахгvй, барьцааны байрыг минь ав гэнэ биз дээ. Учир нь банкууд vл хєдлєх хєрєнгийн тасралтгvй єсєлтийг тооцон vл хєдлєх хєрєнгийн тухайн vеийн vнэнд нь бараг тулган зээл олгож байсан нь алдаа байж. Зээлдэгчид зээлээ тєлєхгvй болохоор банк барьцааны байраа зарах гэж оролдоно. Гэвч зах зээл дээрх ханш нь анхны vнэлсэн vнээс бага болчихсон байгаа тул банк алдагдалтай зарахаас єєр аргагvй болно. Банк хадгаламж эзэмшигчдийн хvvг тєлєх ёстой тул зарахгvй удах тусам илvv их алдагдал хvлээж таарна. Ингээд уралдаад зараад ирэхээр vл хєдлєх хєрєнгийн vнэ улам буурч банкуудын алдагдлын хэмжээ тэр хэрээр ихэслээ.

Vvний ємнє нь юу болсон гэхээр Д.Баясгалан захирлын хэлснээр анхдагч зээлдэгчдийн зээлийг vнэт цаас болгох замаар хєрєнгийн зах зээлд борлуулж, тvvнийг худалдан авсан нєхєр хэд хэдэн банкуудын зээлvvдийг дахин багцлан цааш нь хоёрдогч зах зээлд зарна. Тvvнийг нь єєр этгээд худалдан авч бас дахин багцлаад vнэт цаас болгоод цааш нь хєрєнгийн зах зээл, гадаад орнууд, хєрєнгє оруулалтын банкууд, тэтгэврийн сангуудад дахин зарж ашгаа олно. Vvнийг нь даатгалын компаниуд даатгана. Ингээд vндсэндээ маш том сvлжээ буюу нэг том саглагар мод vvссэн гэсэн vг. Ингээд модны vндэс нь муудах буюу vл хєдлєх хєрєнгийн чанаргvй зээл нь модыг бvхэлд нь ганхуулж, цаашлаад модны мєчир хvртлээ ганхаж байгаа хэрэг. Монголчуудын овоо босгоогvй бол шаазгай хаанаас суух вэ гэдгийн адилаар АНУ-ын vл хєдлєх хєрєнгийн зах зээл хямраагvй бол Дэлхийн банк, санхvvгийн зах зээл хямрахгvй байсан байх.

-Таны нийтлэлийг маш олон хvн уншиж, нийлээд хэсэг нь дэмжиж байхад, бvр эрс эсэргvvцэж байгаа хvмvvс ч байна. Програм хангамжийн инженер хvнд итгэх vv, Монгол банк болон арилжааны банкнуудын захиралуудад итгэх vv, ойлгомжтой биз дээ гэж зарим нь ярьж байна. Та vvнд ямар хариулт єгєх вэ?
- Манайханд нэг буруу ойлголт байдаг. Эдийн засгийн мэргэжилтэй хvн эдийн засгийн бодит байдлын тухай vнэн зєв ярна гэж, тэгээд бvр доктор профессор байвал бvр сайн. Тийм юм хаана ч байхгvй шvv дээ. Жишээ нь: Олон улсын vндсэн дамнасан хамгийн том корпорацийн нэг Майкрософтыг vvсгэн байгуулагч Билл Гэйтс vйлдлийн системийг хамгийн анх єєрєє зохиосон гэж бодож байна уу. Бас алдар хvндтэй том сургуулийг програм хангамжийн инженер мэргэжлээр тєгссєн гэж бодож байна уу. Vгvй шvv дээ.

Юу болсон гэхээр нэг А компаний зохиосон vйлдлийн системийг Билл анх харчхаад тухайн vеийн хамгийн том Интернэшнл бизнес машин компанид /IBM/ дээр очоод надад vйлдлийн систем байгаа, би та нарын хийх гэж байгаа персональ компьютерт тохирох хамгийн сайн vйлдлийн системийг зохиож чадна гэж итгvvлж чадаад гэрээ хvртэл байгуулсан байна. Дараа нь харин нєгєє А компаниас vйлдлийн системийг хямдхан vнээр авч єєрєє цааш хєгжvvлэн одоогийн виндоуз vйлдлийн системийг бий болгосон байх жишээтэй. Гэтэл эндээс харахад Билл сайн зохион бvтээгч биш, харин жинхэнэ бизнесмэн хvн байж шvv дээ. Тvvнтэй адил тухайн мэдээлэлд єєрийнхєє єнцгєєс харж дvгнэлт хийх замаар vнэн худлыг нь vнэлж цэгнэх хэрэгтэй.

Энэ даяарчлагдсан ертєнцєд та амьдарч л байгаа бол танд Монголын болон Дэлхийн эдийн засгийн нєхцєл байдал хамаатай л болж таарна. Тийм ч учраас би жирийн нэг иргэн єєрийнхєє эрх ашгийг хамгаалах гэж л ярьж байна. Миний эрх ашгийг хэн ч хамгаалахгvй байгаа учраас л тэр шvv дээ. Харин би та нартай адилхан ажилчин анги болохоор миний эрх ашиг та нартай давхцаж байна. Мэдээж єєрийн банкийг эсвэл єєрийн салбарыг тєлєєлж ярьж байгаа бол тодорхой зорилготой албан тушаалын хvрээндээ єєртєє ашигтай єнцгєєс ярих нь зvй ёсны хэрэг.

-Барилгын салбарт хямрал яагаад болох. Энэ нь бидэнд яаж нєлєєлєх вэ?
- Эхлээд би яагаад хямрал болдгийг энгийн жишээн дээр тайлбарлая. Таны ходоод яагаад хямардаг юм. Хамаагvй юм идэж уугаад, хоолны орц нь хэт алдагдахаар, жишээ нь сvvтэй цай, айраг хоёрыг хольж уугаад байвал ходоод хямарна. Хямарч байна гэдэг маань эрvvлжих гэж хичээж байгаа процесс юм. Єєрєєр хэлбэл хvн чинь дархлаатай тул єєрєє єєрийгєє эмчлэх гэж хичээж байгаа хэрэг. Тvvнтэй адил эдийн засаг чинь бас дархлаатай байна. Хєрєнгє нь хэт нэг салбар руу тєвлєрч эдийн засгийн бvтэц алдагдах, баялаг нь цєєхєн хvний гарт хэт хуримтлагдах зэрэг хэрээс хэтэрсэн vзэгдлvvд газар аваад эцэстээ тулахаар хямарч байна. Тєр засаг юу хийж байв. Зєв бодлого явуулж байв уу, vгvй юу гэж асуух байх. 1992 оноос хойш 2008 оныг хvртэл ядуурлын хэмжээ буурах биш бvр дундаж давхаргыг нь инфляциар дамжуулан ядуу давхарга руу чирж байна шvv дээ. Тєр засаг хичээсэн боловч vр дvн нь сєрєг гарснаар хангалттай муу дvн тавих болзол хангаад байгаа хэрэг.

Хямрал нь єєрєє эрvvлжvvлэх процесс учраас барилгын салбарын хямралаар хєрєнгийн дахин хуваарилалт хийх сайхан боломж зах зээлийн хуулийн дагуу гарч ирж байна. Тєр засгаас хамгийн тvрvvнд найдваргvй зээлийн барьцааг банкууд нь єєрсдєє дуудлагаар худалдах боломжийг олгосон хуулийг гаргах эсвэл одоогийн байгаа холбогдох хуулиудад єєрчлєлт оруулах хэрэгтэй. Банкуудад ийм боломж олгочихвол барилгын компаниуд зээлээ тєлж чадахгvй тохиолдолд банк шууд дуудлага худалдаанд оруулаад зарагдах vнээр нь зарна, дуудлагаар зараад эхлэхээр барилгын vнэ чинь жинхэнэ унаж єгнє биз дээ. Хэн хожихов ард иргэд л хожно. Хэдий хэмжээгээр хожихов хэдэн зуун тэрбумаар нь хожно. Энэ нь тэр том жийп машины тvлш шатахууны vнийг хэмнэх, яамдын тоог багасгах зэрэг зардал хэмнэхтэй харьцуулах аргагvй их том тоо. Тэгэхээр энэ хямралыг бид сайн зvйл гэж харах хэрэгтэй.

Харин тєр засгаас буруу бодлого явуулбал бvх салбарыг хамарсан жинхэнэ хямрал бий болгож мэднэ. Жишээ нь: тєгрєгийн ханш жоохон л унаж эхлэхэд бvх хvмvvс хадгаламжаа татаад доллар, евро болгож эхэлнэ. Ингэхээр гадаад валютын ханш єсєж тєгрєгийн ханш буурна. Гадаад валютыг гайгvй vнэтэй байгаа дээр нь авч чадаагvй хvмvvс нєгєє хєєсєрсєн барилга руу мєнгєє хийж хєєсийг бvр том болгоно. Томорсон хєєс хагарвал банкууд ганхаж зарим нь бvр дампуурч мэднэ. Ийм vр дvнд хvрэхгvйн тулд тєрєєс долларын ханшийг одоогийн байгаа тvвшингээс дээш огт гаргаж болохгvй. Дээрээс нь бvх банкуудын хадгаламжид тєрєєс баталгаа гаргаж єгєх хэрэгтэй.

Харин барилгын салбарын хувьд бол тэртэй тэргvй хvндээр хямарч олон компаниуд алдагдал хvлээнэ.
Vvнд тєр засаг оролцох ямар ч шаардлагагvй. Бидний халаасан дахь 100 тєгрєг инфляциас болж шууд 90, 80, 70 тєгрєгийн vнэлэмжтэй болж байхад тєр засаг юу хийж биднийг хамгаалсан юм. Тэрэнтэй адилхан зvгээр хараад л сууж байх хэрэгтэй. Барилгын компаниуд чинь сvvлийн хоёр жил хангалттай ашигтай ажилласан. Одоо эрсдэлээ vvрэх цаг нь болсон баймаар. Хэн их ашиг олсон нь тєдий хэмжээний татвараа ард тvмэндээ тєлєх ёстой. Энэ чинь зах зээлийн зарчим шvv дээ.

-Монгол Улсыг хєгжvvлэх сангийн хєрєнгийг арилжааны банкуудаар дамжуулан барилгын компаниудад зээл олгох тал дээр ямар байр суурьтай байна?
Би ємнєх нийтлэлдээ бичсэн. Гал дээр тос нэмэхээр юу болох уу тийм л юм болно. Тэр 70, 80%-тай баригдсан байр нь vнийн хєєсєн дээр дэндvv єндєр єртєгтэй баригдсан байгаа юм. Жишээ нь ам метр нь 600-700 ам.долларын хооронд баригдсан гэвэл тєрийн мєнгийг нэмж оруулаад ам метр нь 800-900 ам.долларт барилга босно. Тэгээд орон сууцаа хэдээр зарах вэ. Одоо иймэрхvv vнэтэй байрууд зєндєє байгаа шvv дээ. Зарагдахгvй л байна. Авах чадамжтай хvмvvс бараг байхгvй. Цєєхєн хэдэн чадамжтай хvмvvс нь байрны vнэ унахыг мэдчихээд хvлээгээд байна. Тэгэхээр энэ байрны vнийн хєєсийг том болгосон хойно нь биш одоо л хаглах хэрэгтэй. Жишээ нь та 2 давхар дээрээс унавал хєл гар хугарах гэх мэт хєнгєн гэмтэж мэднэ. Харин 3, 4 давхар дээрээс унавал амьд vлдэх магадлал бага. Бидний сууж байгаа модны vндэс нь муудчихаад байгаа тул модноосоо бууж vндсээ эмчилчхээд модоо цааш нь ургуулах хэрэгтэй. Энгийн л логик. Харин 300 тэрбум тєгрєгийг хямарч байгаа салбарт оруулбал та бидний татвар тєлсєн мєнгє буцаж ирэхгvй жинхэнэ бантан болно.

-Тэр 70, 80% нь баригдаагvй барилгын цаана єчнєєн захиалагчийн эрх ашиг байгаа, тэднийг яах вэ гэж зарим хvмvvс асууж байна?
Тэрийг шийдэх зєндєє арга байгаа. Жишээ нь: иргэн Дорж 10-р хороололд баригдаж буй барилгад 80 ам метр талбайтай 3 єрєє байрыг нэг ам метрийг 1000 ам.доллараар тооцон 30%-ийн урьдчилгаа тєлбєр буюу 24,000 ам.доллар тєлсєн гэж бодъё. Ийм замаар гvйцэтгэгч хэд хэдэн хvний урьдчилгааг авснаар нийт байрны 30% нь зарагдсан гэж vзье. Тухайн дуусаагvй байрыг дуудлагаар худалдахдаа нєхцєл зааж єгч болно. Тухайлбал уг байрыг бvрэн дуусгаж ашиглалтад оруулах, мєн орон сууц захиалсан хvмvvсийн 30%-ийн хєрєнгийг тооцон барилгыг ашиглалтад ороход байрны нийт vнийн 30%-ийг авахгvй байхаар зааж єгч болно. Ийм нєхцєлтэй дуудлага худалдаагаар нєгєє байраа зарагдах vнээр нь зарна. Авах хvн нь мэдээж ямар vнээр авбал хэдийг нэмж оруулаад хэдээр зарж болохоо тооцож vзсэний vндсэн дээр авна.

Ингэж дуудлагаар худалдахад нэг ам метрийн vнийг бохироор 300 ам.долларт А компани худалдан авсан гэж vзье. Тус компани тухайн барилгыг бvрэн дуусгаад зах зээлийн зарагдах vнийг нь тооцоход байрны ам метрийн vнэ нь 600 ам.доллар гарчээ. Дуудлага худалдааны нєхцєлийн дагуу зах зээлийн vнээр буюу ам метрийг нь 600 ам.доллараар тооцон vлдэгдэл 70%-ийн тєлбєрийг Доржоос авч байранд нь оруулна.
Одоо Доржийн хэмнэлтийг тооцъё. 1000 ам.доллараар авах байрыг 600 ам.доллараар авч байгаа тул ам метрийн хэмнэлт нь 400 ам.доллар. Vvнийг 80 ам метрээр тооцвол 80 x 400=32,000 ам.доллар гарна. Vvнээс Доржийн урьдчилж тєлсєн 30%-ийг хасвал 32,000 х (100-30)% = 22,400 ам.долларын хэмнэлт гарч байх жишээтэй.

Ингээд Монголчууд бидний ярьдгаар сохорсон биш завшив гэгчээр барилга дуусаагvй нь харин нь ард иргэдэд ашигтай тусч байна. Vvнийг хэдэн зуун хvнээр тооцвол тэрбум тєгрєгєєр хэмжигдэх том тоо гарна. Хvмvvс асууж болох юм тэр анхны барилгын компани маш их алдагдал хvлээх нь байна гэж. Нэгэнт бизнес хийж байгаа бол зах зээлийн дvрмээр л хийх ёстой. Компаниуд нь эрэлт, нийлvvлэлтээ тооцохгvй бизнес хийж алдаад, алдагдлыг нь тєр засгаас татвар тєлєгчдийн мєнгєєр хаагаад байвал юу болох вэ.

-Дэлхийн эдийн засгийн хямрал манайд яаж нєлєєлєх, мєн АНУ-ын гаргасан 700 тэрбумын шийдвэрийг та юу гэж vзэж байна?
АНУ, Монгол Улс хоёрын ялгаа юу вэ. Хvмvvс тэд чинь маш их баян, бид чинь их ядуу, бас тэд чинь их єндєр боловсролтой Харвард энэ тэр тєгссєн, бид боловсролгvй гээд л зєн дєє юм ярих байх. Би хямралыг харж байгаа єнцгийн ялгааг нь хэлье. Тэд vл хєдлєх хєрєнгийн vнийн бодитой бус хэт єсєлт буюу хєєсрєлт нь хямралын эх vvсвэр болсон бєгєєд энэ нь бага дээрээ биш томорч байж хагарсан нь томоор хямрах гол шалтгаан болж гэдгийг ойлгочихоод эрvvлжих замаа хайж байхад манайхан алдаагаа ч ойлгохгvй vл хєдлєх хєрєнгийн vнийн хєєсийг улам том болгох гэж зvтгэх байна. Тэр 700 тэрбумын байлаутын талаар дvгнэлт хэлнэ гэвэл эхлээд хоёр орны эдийн засгийн ялгааг ярих ёстой юм. АНУ-д зах зээлийн эргэлтэд ордоггvй нэг ч хєрєнгє гэж байдаггvй. Тэд чинь байхгvй зэс, байхгvй алт, байхгvй vр тариаг хєрєнгийн зах зээл дэх vнийг нь ашиглан бодитой бус хийсвэрээр авч зарж ашиг хийж байдаг. Бараг хоосон юман дээр гэсэн vг.

Харин бидний байгаа жаахан хєрєнгєнд бараг ямар ч бvртгэл байхгvй. Доржийн хашаанд байгаа vхмэл хєрєнгєтэй адилхан. Доржийнх ч юм уу, Дулмаагийнх ч юм уу бvv мэд. Доржийн хєршvvд л хэнийх гэдгийг мэддэг байх. Бас бид ямар ч хариуцлага хvлээх чадамжгvй. Тэгэхээр яагаад ч бид хєрєнгийн биржийн зах дээр хєрєнгєє эргэлтэд оруулж ашиг олж чадахгvй байгаа юм. Жишээ нь нэг тэрбум хєрєнгє ашиглалтгvй нэг сар хэвтэж байна гэдэг бол банкны сарын дундаж хvv 1% гэвэл бид сард 10 сая тєгрєг зvгээр л алдаж байна гэсэн vг. Vvнийг алдагдсан боломжийг єртєг гэж vзэн эдийн засагт тооцдог бол Монголд хэн ч хэзээ ч алдагдсан боломжийн єртгийг тооцдоггvй. Тэгэхээр Монголчууд бид хєрєнгєє ашигладаггvй, хvний мєнгєєр ашиг хийнэ гэж бvр ч байхгvй. Харин АНУ-д бол єєрєє бусдын мєнгийг ашиглан компаниуд нь ашиг хийж, зах зээлд ноёлохын зэрэгцээ ард тvмэн нь чинээлэг сайхан амьдарч байна. Тэдний компаниуд нь vндэстэн дамнасан том акулууд, борлуулсан бараагаа бvх улсад зардаг жинхэнэ баялгийг бvтээгчид.

Харин АНУ-ын зах зээл хямарвал эдгээр компаниуд нь алдагдалд орж зах зээлд эзлэх байр сууриа алдахын зэрэгцээ АНУ-аас мєнгєний урсгал ганцхан єдрийн дотор гараад явчих бололцоотой. Тэгвэл юу болох вэ. АНУ дэлхийн зах зээл дээрх байр сууриа алдаж эхэлнэ. Цаашлаад дэлхийн банк, санхvvгийн зах зээл хямралд орох нь одоогийн зах зээлд ноёлогч АНУ-д ямар ч ашиггvй, тvvнээс тэд маш их алдагдал хvлээнэ. Тэгэхээр энэ зах зээлийг аварч гарахын тул АНУ юу ч хийхэд бэлэн байна. Жишээ нь 700 тэрбум ам.долларын байлаут тєлєвлєгєєг Конгресс нь батлахгvй буцаахад ганцхан єдрийн дотор АНУ-ын хєрєнгийн захын vнэт цаасны индекс унаж 1.2 триллион ам.долларын алдагдал хvлээж байх жишээтэй. Тиймээс эдийн засгаа аварч гарахын тулд бvх л боломжтой арга хэмжээг авч байна. Дэлхийн эдийн засаг Монгол улсад нєлєєлєхийн хувьд гэвэл, бид чинь бараг импортлогч орон.

Тэгэхээр дэлхийн банк, санхvvгийн хямралаар бидний импортолдог барааны vнэ буурч, бидэнд харин ч сайнаар нєлєєлж байна. Харин гадаадад байгаа Монголчууд маань ажилгvй болох эсвэл цалин нь буурах эрсдэл байгаа бєгєєд vvнийг байрны vнэ буурснаар нєхєж болох байх. Учир нь тэд ганц байр авах гэж олон жил гадаадад ажилладаг байсан бол байрны vнэ буурснаар энэ хугацааг багасгаж наашлуулах байх.
Мєн энэ эдийн засгийн уналт нь зэсийн vнийг 2 дахин бууруулж манай гадаад худалдааны алдагдлыг ихэсгэж байгаа боловч нєгєє талаар тєр засгийн vнийн єсєлтєєс олсон бэлэн мєнгийг сул тарааж инфляцийг хєєрєгдєн бидний дундчуудыг улам ядуурал руу чангаадгийг хязгаарлаж, мєн тєр засаг нь зардлаа хэмнэхээс єєр аргагvй байдалд хvргэж байна.

Харин бид тєгрєгийн доллартай харьцуулсан ханшийг тогтвортой барьж байх тохиолдолд Монголын зах зээлийн системийг эрvvлжvvлж эхлэх сайхан боломж гарна. Vл хєдлєх хєрєнгийн хєєс хагарах vед л жинхэнэ хямарч эхлэх бєгєєд зэрэгцээд эрvvлжих процесс бас эхэлнэ. Юмны vнэ байвал зохих хэмжээндээ хvрч буух vед л зах зээлд шинэ мєнгє оруулж ирэх хэрэгтэй. Гэхдээ зєв оруулж ирэхгvй бол байдлыг бvр хямрааж мэднэ. Ингээд бодохоор хэрэв бид ухаантай байгаад бас одтой бол хамгийн том хямралаас хамгийн том эдийн засгийн системийн дэвшилт хийж гарч болох юм. Харин тєр засаг маань зєв л нvvх хэрэгтэй, зєв нvvж чадахгvй бол ядаж зvгээр хараад сууж байх хэрэгтэй, зах зээл нь єєрийнхєє дархлаагаар системээ зєв гольдролд нь оруулна байх. Иргэд маань харин хєєс хагарч байр байх ёстой vнэ дээрээ очтол нэг ч байр битгий аваарай Read More......

Германы эрдэмтэд шоргоолжнуудад "бөглөрлөөс" гарах онцгой чадвар байгааг илрүүлснийг "Дэйли телеграф" сонинд бичжээ. Тэд шоргоолжны үүрэн дэх олон зуун шавьж хэзээ ч "түгжрэл"-д орохгүйгээр зорьсон газартаа очдогийг эртнээс анзаарсан байна. Германы Дрездений технологийн сургуулийн эрдэмтэн Дирк Хелбингийн удирдлага дор хэсэг эрдэмтэд шоргоолжны дээрх чадварыг судалжээ. Тэд шоргоолжны үүрэнд элсэн чихрийн сиропт хүрэх урт, богино хоёр зам хийсэн байна. Хэд хэдэн газарт дээрх зам огтлолцохоор тооцжээ. Шоргоолжнууд амттанд хүрэхийн тулд эхлээд урт замыг нь сонгож байв. Гэвч тодорхой хугацааны дараа сахарын үнэр үлдээсэн өртөөгөөр нөгөө хэсэг нь нэгдэж аяллаа товчилжээ. Яг энэ зам дээр асар олон шоргоолж цугларч зам "түгжрэх" магадлалтай байсан ч үүрэндээ эргэн ирж байсан шавьжнууд энэ зөрлөг дээр зогсч хаалт болжээ.

Эрдэмтэд энэ хөдөлгөөнийг ухамсартай биш үйлдэл. Зүгээр л зөрлөг дээр хоёр шоргоолж зөрөх боломжгүй болсон тул нэг урсгалаа хааж, богино маршрутыг сонгосон шавьжнууд өөр зам хайсан гэж тайлбарлажээ.

Дирк Хелбинг энэ нээлтийг замын түгжрэлээс гарах ашигтай шийдэл гэж үзэж байна. Тухайлбал, оролцогч болгон бусдаас хамааралгүй шийдвэр гаргадгаас замын түгжрэл үүсдэг, Ийм хөдөлгөөнийг урьдчилан таамаглах, хяналт тавихад ч хэцүү.

Эрдэмтэд "Шоргоолжны логик"-ийг тээврийн хэрэгслийн харилцаа холбооны механизм бий болгоход ашиглахыг зорьжээ. Өөрөөр хэлбэл, ирж яваа сөрөг урсгалын жолоочдоо мэдээлэл өгснөөр тухайн машины эзэн өөр зам сонгож цагаа хэмнэхээс гадна түгжрэл үүсэхгүй. Энэ бол сэтгэх тархигүй өчүүхэн шоргоолжны ухаантай шийдэл аж. Read More......

Олон хүмүүс зөнчийн урдаас хэлсэн үгэнд итгэдэггүй. Гэвч цаг хугацаа өнгөрөх тусам л Ванга-ийн ихэнх зөгнөлүүд нь биелэж хүмүүсийг өөрт нь итгэхээс аргагүй байдалд хүргэж байгаа билээ. Тэрээр Bulgaria улсын Petrich хотод амьдардаг байсан бөгөөд 12 настайдаа хараагүй болсон ба 16 настайгаасаа юмыг уридчилан харах далд авьяс нь илэрсэн байна. Ванга дэлхийд болох гамшгийн талаар урьдчилан мэддэг байсан юм. Үүний тод жишээ бол 9-р сарын 11-нд Америкт болсон аймшигт халдлагын талаар урьдчилан хэлж байжээ. Түүний хэлсэн олон олон зөгнөлүүд биелж байгаа нь гайхмаар хэрнээ аймшигтай болж байна...

Вангад дэлхийн олон хүчтэй удирдагчид очиж байжээ. Тэр бүү хэл, Гитлер очоод сэтгэл гонсгор буцсан гэдэг. Хамгийн сэтгэл хөдлөм зөнг сохор Ванга эмээ 1980 онд хийжээ. Тэр үед дараахь утгатай зүйлийг зөгаөн хэлсэн байдаг. “Зууны төгсгөлд 1999 юм уу, 2000 оны наймдугаар сард Курск усан доор орж бүх дэлхий түүний хойноос шагуудах болно” Тэр үед шал утгагүй зүйл мэт бодогдож байсан үг 20 жилийн дараа гэнэт аймшигт утга агуулж байсан нь илрэх юм гэж хэн таамаглах вэ. Усанд яагаад ч автах боломжгүй хоттой адил нэрт атомын шумбагч онгоц “Курск” сөнөлөө.

УРЬДЧИЛАН ХЭЛСЭН ТОМООХОН ЗӨН Хэлсэн нь: “Айдас, айдас. Америкийн ах дүүс төмөр шувуунд тоншуулаад унана. Бутнаас чоно ульж, гэм буруугүй хүмүүсийн цус гол мэт урсана. /1989 он/

Үр дун: Биелсэн. 2001 оны 9-р сарын 11-нд алан хядагчид АНУ-д цохилт өгснөөр Дэлхийн худаддааны төвийн цамхгууд нуран унасан. Тайлбар: Нурсан цамхгуудыг “ихрүүд”, “ах дүү” гэж нэрлэдэг байлаа. Тэднийг “төмөр шувуу” болох алан хядагчдын онгоц мөргөсөн. Харин юун бутны тухай яриад байна аа. Үүнийг англиар хэлбэл, Буш гэж сонсогдоно. Өөрөөр хэлбэл, түүний Ерөнхийлөгч байх хугацаанд энэ явдал хамаарна.


ХҮН ТӨРӨЛХТНИЙ ТҮҮХИЙН 2008-3797 ОНЫГ ВАНГА ИЙНХҮҮ ЗӨГНӨЖЭЭ 2008. Улсын тэргүүн дөрвөн хүний аминд халдана. Индостанд хямрал гарна. Энэ нь дэлхийн III дайны шалтгаануудын нэг болно.

2010. Дэлхийн III дайн эхэлнэ.

Дайн 2010 оны 11 дүгээр сард эхэлж 2014 оны 10 дугаар сард дуусна. Хэвийн эхлэх боловч цөмийн болон химийн зэвсэг хэрэглэнэ.

2011. Дэлхийн хойд хагаст радио идэвхт тунадас унаснаас амьтан, ургамал үлдэхгүй. Дараа нь амьд үлдсэн европчуудын эсрэг лалынхан химийн дайн эхлүүлнэ.

2014. Ихэнх хүмүүс идээт шарх, арьсны хорт хавдар болон арьсны бусад өвчнөөр өвдөнө.
2016. Европ бараг хүнгүй болно.

2018. Хятад дэлхийн шинэ их гүрэн болно.

2023. Дэлхийн тойрог замд бага зэрэг өөрчлөлт орно

2025. Европ мөн л хүн ам багатай байна.

2028. Эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр бүтээнэ. Магадгүй энэ нь хяналтын халуун цөмийн урвал байх. Өлсгөлөнг аажмаар давна. Нисгэгчтэй сансрын хөлөг Сугар руу ниснэ.

2033. Туйлуудын мөс хайлна. Дэлхийн далайн төвшин дээшилнэ.

2043. Дэлхийн эдийн засаг цэцэглэн хөгжинө. Европыг лалынхан удирдах болно.

2046. Ямар ч эрхтнийг ургуулна. Эрхтэн солих нь эмчилгээний хамгийн сайн аргуудын нэг болно.

2066. АНУ лалын Римд довтлох үедээ шинэ хэлбэрийн цаг уурын зэвсэг хэрэглэнэ. Эрс хүйтэрнэ.

2076. Ангигүй нийгэм /коммунист/ тоггоно.

2084. Байгаль сэргэнэ.

2088. Шинэ өвчин-хэдхэн хоромд /секундэд/ хөгширнө.

2097. Хурдан хөгшрөлтийг ялна.

2100. Хиймэл нар Дэлхийн харанхуй хэсгийг гэрэлтүүлнэ.

2111. Хүмүүс киборг /амьд робот/ болцгооно.

2123. Бага улсуудын хооронд дайн гарна. Их гүрнүүд оролцохгүй.

2125. Унгарт сансраас дохио хүлээж авна /Хүмүүс ахиад л бүгд Вангаг дурсан санах болно/.

2130. Усан дор амьдарч эхэлнэ /харь гарагийнхны зөвлөгөөний тусламжгайгаар/.

2164. Амьтдыг хагас хүнд хувиргана.

2167. Шинэ шашин үүснэ.

2170. Их ган болно.

2183. Ангарагт нүүж суурьшсан хүмүүс цөмийн зэвсэггэй их гүрэн болж, Дэлхийгээс тусгаар тогтнол шаардана.

2187. Хоёр том галт уул дэлбэрэхийг зогсоож чадна.

2195. Далай тэнгист сууршигсад эрчим хүч, хүнсээр бүрэн хангагдана.

2196. Азийнхан болон европчууд бүрэн холилдоно.

2201. Наран дээрх халуун цөмийн ажиллагаа удааширна. Хүйтэрнэ.

2221. Хүн төрөлхтөн дэлхийн бус амьдрал хайх эрэддээ ямар нэгэн аймшигтай юмтай холбоо тогтооно.

2256. Сансрын хөлөг Дэлхийд шинэ аймшигтай өвчин авчирна.

2262. Гарагуудын тойрог зам аажмаар өөрчлөгдөнө. Ангарагт сүүлт од заналхийлнэ.

2271. Өөрчлөгдсөн физикийн тогтмолуудыг шинээр тооцоолно.

2273. Шар, цагаан, хар арьстнууд холилдоно. Арьсны шинэ өнгө бий болно.

2279. Хоосноос эрчим хүч гаргаж авна.

2288. Цаг хугацаанд аялна. Харь гарагийнхантай шинээр холбоо тогтооно.

2291. Нар хөрч эхэлнэ. Түүнийг асаах оролдлого хийнэ.

2296. Наран дээр хүчтэй дэлбэрэлт болно. Газрын татах хүч өөрчлөгдөнө. Хуучин сансрын станцууд, хиймэл дагуулууд дэлхийд унаж эхэлнэ.

2299. Францад лалын эсрэг партизаны хөдөлгөөн өрнөнө.

2302. Шинэ чухал хуулиуд. Огторгуй ертөнцийн нууцыг нээнэ.

2304. Сарны нууцыг тайлна.

2341. Сансраас дэлхий рүү ямар нэг аймшигтай юм дөхөж байна.

2354. Хиймэл нарнуудын нэгэнд гарсан осол ган авчирна.

2371. Агуу их өлсгөлөн болно.

2378. Шинэ хурдан өсч буй арьстан.

2480. Хоёр хиймэл нар мөргөлдөнө. Дэлхий харуй бүрийд автана.

3005. Ангарагт дайн гарна. Гарагуудын тойрог зам зөрчилдөнө.

3010. Сүүлт од Сарыг мөргөнө. Дэлхийн эргэн тойронд чулуу, тоосон бүс бий болно.
3797. Энэ цаг болоход дэлхий дээрх амьд бүхэн үхэх боловч хүн төрөлхтөн өөр одны системд Шинэ амьдралын суурийг тавьж чадсан байна.

Ванга 1911 оны 1-р сарын 31-нд төрсөн бөгөөд 1996 оны 8-р сарын 11-нд буюу 85 насандаа таалал төгссөн байна. Петрич хотод амьдарч байсан түүнийг Рупите гэдэг газар “Болгарын Арйун Петка” сүмийн дэргэд оршуулсан юм. Read More......

УИХ-ын гишүүд таван туслахтай байж тэднийх нь ажиллах нөхцөл байдал цалин хөлс төсвөөс чадлынхаа хэрээр зулгаах бололтой. Хэрвээ энэ нь биелэлээ олох юм бол төрийн ордон УИХ-ын туслахуудын ордон болох аж. Зарим гишүүд өөрсдийн өрөөгөө зайчилж суллан эрхэм туслахууддаа байр зэхжээ. Төрийн ордоноор холхиж байгаа туслахууд төдий л ажил хэрэгч шинжийг бүрдүүлж харагддаггүй. Заримдаа гишүүдээсээ давчихсан эрх мэдэл эзэгнэж зоогийн газарт хөл жийн дуу өндөрсгөж онигоо ярьсан шигээ сууж харагддаг. Өдрийн ихэнхийг компьютерийн ард тоглож, эсвэл мэйл бичиж эвшээлгэж суудаг туслахын албан тушаалтнууд орон зайгаа илүүтэй бататгаж байна. Хуралдаа ажил хэрэгч ханддаггүй ажлаа хийдүүлж ирцээ бүрдүүлдэггүй гишүүдэд ийм олон туслах хэрэгтэй гэдэг нь үнэнд тэгтлээ нийцэхгүй байгаа юм. Гишүүд өөрсдийг нь эрж сурж үүд сахьдаг сонгогчдынхоо өмнө олон туслахуудаа мешок болгоод түлхчихэж харин болохоор. Ямартай ч зуун ямаанд жаран ухна гэгчээр ийм олон туслахаа ашиглах юм бол эрхэм гишүүд өрөөнийхөө буйдан дээр гэдсээ илэн тарвалзах биз ээ. Төсөв, мөнгөний бодлого, Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр ярьж эх оронч дүр эсгэж аль болох илүү хэрэглээг танаж хасья гэж амтай болгон нь уриалж байгаа нь харамсалтай нь үлгэр бололтой. Read More......

Жил бүр 100 сэтгүүлчийн уулзалтыг зохион байгуулдаг уламжлал тогтоод цөөнгүй жил өнгөрчээ. Ерөнхийлөгч сонин, телевиз радиог төлөөлж ирсэн 100 сэтгүүлчтэй уулзаж тэдний зовлон жаргалыг сонсдог. Мөн Ерөнхийлөгч өөрийн зүгээс хэвлэл мэдээллийн салбарт ямар дэмжлэг туслалцаа хэрэгтэa байгаа тухай өөрийн бодлоо ярьж үндсэндээ Ерөнхийлөгч, сэтгүүлчид чөлөөт ярилцдаг уулзалт болдог юм.

Өнгөрсөн жилүүдэд ч Төрийн ордонд болж байсан заншлаар энэ удаагийн 100 сэтгүүлчийн уулзалт Төрийн ордонд болж магадгүй юм. Нүхтэд болж магадгүй гэсэн яриа ч байна. Read More......

Ой тогтоолтын дэл­хийн аварга шалгаруулах "Memoriad" тэмцээнд орол­цоод ирсэн Х.Хатан­баатартай уулзав. Тэрээр минутад 1000 үг уншиж утгыг нь бүрэн ойлгодог нэгэн. Хормын дотор хэ­дэн арван оронтой тоо­ны нийлбэрийг гаргаж чадна. Х.Хатанбаатар Тур­кийн Анкара хотын ГАЗ-ийн их сургуулийг хуульч мэргэжлээр төгссөн. Одоо үргэлжлүүлэн ма­гист­рантурт сурч байгаа юм байна.

-Ой тогтоолтын дэл­хийн аварга шалгаруулах тэмцээнд ямар амжилттай оролцсон бэ?
-Энэ оны есдүгээр сарын 7-нд Турк улсын Ой тогтоолт болон фото түргэн уншлагын аварга шалгаруулах тэм­цээнд оролцсон. Фото түргэн уншлагын төрөлд мөнгөн медаль хүртэж, ой тогтоолтын төрөлд тавдугаар байр эзэлж дэлхийн аваргад оролцох эрх авсан юм. Тэгээд өнгөрсөн аравдугаар сарын 30-наас арваннэгдүгээр сарын 3-ны хооронд Туркт болсон дэл­хийн аваргын тэмцээнд оролц­­сон. Энэ тэмцээн дөр­вөн жилд нэг удаа болдог юм. Дараагийнх нь АНУ-д болно. Тэмцээн ой тогтоолт, цээж тоо гэсэн төрлөөр явагдсан. Энэ тэмцээнд 20 гаруй орны 40-өөд тамирчин оролцсон. Дэлхийн рекорд тогтоож, Гин­несийн номонд орж байсан алдартнууд ч ирсэн. Монго­лоос анх удаа би оролцсон. Үүгээрээ бахархаж байгаа. Ой тогтоолтын төрөлд наймд орсон ба цээж тооны төрөлд 17 тамирч­наас аравдугаар байрт орсон.

-Өөрөө төрөлхийн ой тогтоолт өндөртэй хүн үү?
-Үгүй л дээ. Энэ бол ми­ний төрөлхийн авьяас биш. Би ой тогтоолтын техникийг эзэмшсэн. Фото уншла­гын төрлөөр гурван жилийн өм­нөөс хичээллэж эхэлсэн. Яагаад энэ төрлөөр хичээл­лэх бол­сон бэ гэвэл, тухайн үедээ би бас л залхуу оюутан байсан юм шиг байгаа юм. Шалгал­таа дөхүүлж хичээлээ давт­даг байлаа. Тиймээс л тэр төрлөөр хичээллэхээр шийд­сэн. Ингээд янз бүрийн сур­галт семинарт суудаг болсон. Үүний үр дүнд ми­нутад 1000 гаруй үг уншиж, түүнээс ойл­гох чадвар 80 хувьтай болсон доо. Энэ бол авьяас биш. Ямар ч хүн хөгжүүлж болдог чадвар. Би ой тогтоолтын техникийг жил гаруйн өмнөөс эзэмшиж эхэл­сэн. АНУ-д жилийн ху­гацаанд хэлний сургалтад сурч байхдаа ой тогтоолттой холбоотой олон сурах бичиг цуглуулж судал­сан. Тухайн үедээ тэмцээн уралдаанд оролцох бодол байгаагүй. Найз нөхдийнхөө зөвлөсний үндсэн дээр тэр тэмцээнүү­дэд орсон. Өмнө нь ийм ой тогтоолтын тэмцээнийг теле­визээр хараад бас л гоц авьяастай хүмүүс байдаг юм байна гэж боддог байсан. Харин одоо өөрөө энэ бүхнийг суралцсан болохоор хэн ч ой тогтоолтоо сайжруулж боло­хыг мэдлээ.

-Фото түргэн уншлага гэдгийг юу гэж ойлгох вэ. Ер нь энэ бүхнийг сурах аргачлалаа энгийнээр тайл­барлаач?
-Өнөөдөр бид мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байна. Хүмүүст мэдээллийн эрэлт хэрэгцээ асар их байгаа. Ийм нөхцөлд уг шаардлагыг хан­гахын тулд ямар нэгэн мате­риалыг түргэн уншиж, ойлгох нь чухал гэсэн үг л дээ. Эхлээд ой тогтоолт, фото түргэн уншлагын түүхийн талаар товч дурдах хэрэгтэй байх. Ой тогтоолт гэдэг бол цоо шинэ зүйл биш. Эртний Грек, Ро­моос гаралтай. Ту­хайн үеийн уран илтгэгчид ард түмнээ татахын тулд цаас харах­гүйгээр дэс дараалал­тай ярьж чаддаг байжээ. Тэр нь энэ ой тогтоолтын аргыг эзэмш­сэнийг харуулж байгаа юм. Ой тогтоолтын арга нь нийгмийн бүхий л давхаргын хүмүүст хэрэгтэй. Магадгүй хүн гу­дамжинд явж байгаад хэн нэгэнтэй таарахад нүүр ца­райг нь харсан мөртөө нэрийг нь санадаггүй зэрэг асуудал олон гардаг. Эдгээрт ой тог­тоолт тус нэмэр болдог. Мөн оюутан сурагчид энэ техни­кийг ашиглан шалгалтад бэл­дэхгүйгээр онц авах бо­ломж­той. Биднийг бага байхад багш, эцэг, эхчүүд хэлдэг байсан даа. "Чи бодооч, сэт­гээч" гэж. Үүний үр дүнд бид гайгүй бодож, сэтгэдэг бол­сон. Гэх­дээ зөвхөн зүүн тар­хиныхаа үйл ажил­лагааг али­вааг цээжилж, тог­тооход ашиг­­­ладаг. Харин тар­хиныхаа баруун хагас бөм­бөлгийг бага ажиллуулдаг. Уг нь энэ хоё­рыг тэнцвэртэй ашиглас­наар аливаа зүйлийг илүү тогтоож, ойлгоно. Учир нь тархины баруун хагас бөм­бөлөг нь өнгө ялгах, төсөөлөх, зөгнөх, орон зайн баримжаа авах чадварыг бий болгох үүрэгтэй байдаг. Жишээ нь нэг үзэг байлаа. Түүнийг хүн логик утгаар нь юм бичдэг л гэж ойлгоно. Харин тархины­хаа зүүн бөмбөлгийг хөгжүүл­сэн хүн бол тэр үзгийг тийм өн­гөтэй гэх зэргээр нь тө­сөөлж бодсоноор ой ухаандаа тог­тоож байна гэсэн үг юм. Фото түргэн уншлага гэдэг бол текстийг үг үгээр нь уншдаг­гүй. Сайн дасгал хийгээд ирэхээр гурван үгийг нэг болгож хардаг. Таван үгийг нэг болгож хардаг болоод сүүл­дээ бүр мөр мөрөөр нь уншиж ойлгодог болсон байх жи­шээтэй. Би текстийн гурав дахь мөрөөс эхлээд S хэлбэ­рээр унших техниктэй.

-Ингэж хурдан унши­хаар тухайн зүйлээ бүрэн ойлгох уу?
-Үүнийг янз бүрийн аргаар судлаад үзчихсэн байдаг. Хүн ном уншихдаа анхаарлаа төвлөрүүлбэл ойлгох чадвар нь ихэсдэг шүү дээ. Бид нэгдүгээр ангиасаа эхлээд уншиж сурдаг. Тэгээд гурав­дугаар ангидаа дунджаар 200 гаруй үг л уншдаг. Гэтэл хүний тархины хүлээж авах үгийн тоо 500-1000 үг байдаг. Тэгэ­хээр бидний тархинд 300 үгийн орон зай байна гэсэн үг. Энэ орон зайд хүмүүсийн анхаарал өөр зүйлд сарнидаг. "Өглөө гэрээсээ гарахдаа гэрлээ унтраасан болов уу, хичээл тараад хаачих билээ" ч гэдэг юм уу ийм өөр бод­лууд юм уншиж байх явцад толгойд нь эргэлдэж байдаг. Тиймээс л хүн уншсан зүйлээ бүрэн төгс ойлгохгүй байгаа хэрэг. Харин хүн минутад 500-1000 үг уншдаг болчих­вол анхаарал төвлөрч бүрэн гүйцэд ойлгодог болно гэсэн үг. Өнөөдөр хурдан уншил­тын дэлхийн рекордыг тог­тоосон хүн минутад 3500 үг уншиж байна. Ойлгох чадвар 80 гаруй хувьтай байгаа. Энэ техникийг эзэмшсэн хүн жи­рийн хүний нэг цаг унших текстийг 15 минутад уншдаг. Үг үгээр нь уншихгүй. Гол утгыг нь ойлгож уншихад учир нь байгаа юм. Текстэд байгаа түүхэн он тоолол, онцгой хүний нэр, газар усны нэрийг ялгаад харчихдаг. Эцэстээ нэг хууд­санд байгаа текст бүхэлдээ тэр хүний нүдэнд харагддаг болчихно.

-Дунд сургуулийн хүүх­дүүд шүлэг цээжлэх гэ­ж зовдог. Өөрийн тань хувьд урт бадагтай шүл­гийг хэ­дий хугацаанд яаж цээ­жилдэг вэ?
-Хүмүүс уламжлалт ар­гаараа шүлгийг ч юм уу, гадаад үг болон дууны үгийг хэд дахин давтаж уншаад байдаг. Гэтэл маргааш нь дахиад л мартчихдаг. Харин энэ бүгдийг зөвхөн нэг ун­шаад л цээжлэх боломжтой. Шүлгийн нэг мөрт байгаа түлхүүр үгийг нь сонгож авна. Тэр үгийн цаана маш олон утга илэрхийлэгдэнэ. Үүнийг төсөөлөн бодох чадвараа ашиглан цээжилнэ. Дараагийн мөрт байгаа түлхүүр үгийг авч мөн төсөөлөн бодоод холбоод явчихдаг. Энэ нь тэр механик цээжлэлтээс хорь дахин илүү үр дүнтэй. Миний хувьд 30 мөртэй шүлгийг 3-5 минутад цээжилдэг болсон. Дуртай дууныхаа үгийг ч гэсэн харж байгаад ийм хугацаанд цээ­жил­чихнэ. Энэ аргын талаар би удахгүй оюутан залууст зориулж лекц унших гэж байгаа.

-Лекцээ хаана хэдэн удаа унших вэ?
-Маргааш (өнөөдөр) лек­цээ уншиж эхэлнэ. Монголын 20 гаруй их, дээд сургууль дээр очиж унших юм. Мөн хүмүүсийн боломжгүй гэж үзсэн үзүүлбэрүүдийг үзүү­лэ­хээр бэлтгэсэн байгаа. Оюутнуудаар өөрсдөөр нь ч хийлгүүлнэ.

-Ой тогтоолтын дэл­хийн аварга шалгаруулах тэмцээнд ямар даалгавар гүйцэтгэснээ танилцуулбал сонин байх?
-Ой тогтоолтын төрөлдөө хөзөр цээжилсэн. 50 ширхэг хөзрийг хоёр минут 30 секун­дэд цээжилж байсан. Гэхдээ нэг алдсанаас болоод гурав­дугаар байраа ухрааж найм болгож хойшлуулсан л даа. Энэ төрөлд 65 секундэд хөзөр цээжилсэн амжилтаар 48 настай герман хүн түрүүлсэн. Цээж, тоо төрөлдөө арван оронтой арван тооны нийл­бэрийг нэг минутад олох зэрэг даалгавар гүйцэтгэсэн. Най­ман оронтой хоёр тооны үрж­вэрийг 30 секундэд хэлнэ. Мөн зургаан оронтой тооны квадрат язгуур олох жишээ­тэй. Би түүхт он тооллын төрөлд оролцсон. Энэ нь юу вэ гэхээр 1600-2099 оны хоорондох он, сар, өдрүүдийг хэлэх ёстой. Тухайлбал, 1785 оны тавдугаар сарын 3 хэд дэх өдөр вэ гэдгийг хэлнэ. Түүхт он тооллын төрөлд Голландын тамирчин түрүүл­сэн. Энэ хүн нэг минутад 56 өдөр олсон. Би 17 өдөр олсон. Гэ­тэл аварга болсон хүн маань дөрвөн жилийн өмнө 19 өдөр олж хүрэл медаль авч байсан юм билээ. Ингээд бодохоор дөрвөн жилийн до­тор ямар их хөдөлмөрлөсөн нь харагдаж байгаа юм. 10 багц 520 хөзрийг нэг цагийн дотор цээжилж байгаа. Сая болсон дэлхийн аваргын тэмцээнд оролцсоноор би хэд хэдэн уралдаанд оролцох урилга авсан. Ирэх долдугаар сараас эхлэн энэ тэмцээнүү­дэд оролцохоор өөрийгөө бэлтгэж байна. Тухайлбал, Английн нээлттэй тэмцээн, мөн ирэх аравдугаар сард болох дан ой тогтоолтын дэлхийн аварга шалгаруулах уралдаанд оролцоно.

-Хөзрийг яаж цээжилнэ гэсэн үг вэ?
-50 хөзөртөө бүгдэд нь дүрс орлуулаад төсөөл­чих­дөг. Тэгээд үүндээ холбох, орон зайн аргаа ашиглаад цээжилчихнэ. Төсөөлж бодох зүйл аль болох хөгжилтэй байх хэрэгтэй. 520 хөзөр цээжлээд гуравдугаар багцын 27 дугаар хөзөр юу вэ гэхэд л би хэлж байх ёстой. Сая дэлхийн аваргын тэмцээд 14 дүгээр хөзөр бундын тав байх ёстой байсныг ноён гэж хэ­лээд алдчихаж байгаа байх­гүй юу. Тухайн үедээ төсөөл­лөө хольж хутгаад сандар­чихсан л даа.

-Ийм тэмцээнүүдэд өөрөөс чинь гадна оролц­дог монгол хүн байдаггүй юм уу?
-Ой тогтоолтын тэмцээн дэлхийд 1991 оноос хойш зохиогдсон юм билээ. Энэ хугацаанд ер нь монгол хүн орж байгаагүй гэсэн. Би л анх удаа орж байгаа.

-Энэ талаар хичээл заах бодол бий юу?
-Мэдээж хувь хүмүүс, албан байгууллагууд санал тавибал татгалзахгүй. Би фото түргэн уншлага, ой тог­тоолтын урлаг гэж хоёр ном бичиж байгаа. Монголдоо ирээгүй тав зургаан жил бол­сон. Мөн өмнө нь ном бичиж байгаагүй. Тиймээс тэр ном үгийн баялаг муутай, най­руул­гын маш их алдаатай болох байх. Тэгэхээр хэл шинж­лэлийн хүмүүсээр түү­нийгээ редакторлуулаад он гарахаар хэвлүүлнэ. Энэ нь оюутан, залуус ер нь хүмүүст их хэрэгтэй зүйл болно гэж бодож байна.

Ер нь өөрийн гэсэн шавь­тай болмоор байна. Одоо 20 багц 1020 хөзрийг нэг цаг цээжилж байгаа хүн бий. Гэтэл тэр­нээс би хоёр дахин бага хөзөр цээжилж байгаа. Тиймээс надад бэлтгэл их шаард­лагатай. Бас туслах, хамтарч бэлтгэл хийх хүн хэрэгтэй.

-Өөрөө харсан, уншсан бүх зүйлээ тогтоочихдог юм уу?
-Юм болгоныг гэж хэлж болохгүй л дээ. Гэхдээ хүссэн бүхнээ тогтооно. Би одоо хуульч мэргэжилтэй. Туркийн хуулиудыг ерөнхийдөө мэдэж байгаа. Одоо Монголын хуу­лиудаа эхнээс нь уншаад судалж байна.

-Тэгвэл цээжилснээ мар­­тана биз...
-Хүн юм уншчихаад март­чихлаа гэж ярьдаг. Үнэндээ мартаагүй байхгүй юу. Нэг сэжүүр хэлэхэд л март­сан зүйлээ хүн эргээд сана­даг. Надад ч гэсэн мартах зүйл бий л дээ. Саная гэснээ санадаг.

-Өөрөө хэдэн настай вэ. Гэр бүлийнхэн чинь хаана байдаг вэ?
-25 настай. Би Сэлэнгэ аймгийнх. Манайх Зүүн­ха­раад байдаг. Наймдугаар ангиа төгсөөд Дарханы Мон­гол-Туркийн хамтарсан сур­гуульд суралцаад МУИС-ийн улс төрийн ангид элссэн. Тэндээсээ Турк руу явсан.

-Туркээс ирээд Монгол­доо ирж ажиллах уу?
-Ерөнхийдөө би сургуулиа төгсчихсөн. Ирэх тавдугаар сард дипломоо аваад энд ирж ажиллана. Хоёр, гурван га­зарт ажилд орохоор очсон. Нааш­тай хариу ч хэлсэн бай­гаа. Миний эмэгтэй дүү Туркт анагаахын чиглэлээр сурч байгаа. Тэр бас ой тогтоолтын аргыг ашиглаж хэл сурч байна.

-Ой тогтоолтын аргаар хэл яаж сурах вэ?
- Монголд гадаад хэлний сургалтад маш их хөрөнгө зарцуулж байна л даа. Энэ нь ч зөв. Сургалтын төвүүд янз бүрийн аргаар зааж байна. Гэхдээ хэл сурахдаа үг цээж­лэх хэрэгтэй. Зүгээр цээжлэх биш төсөөлөх аргыг ашиглан цээжлэх нь үр дүнтэй. Жишээ нь англи хэлний rich гээд үг байна. Баян гэсэн үг. Гэтэл үүнтэй дуудлага нь төстэй монгол үг хайя. Ирээч гэдэг үг байгаа биз. Ингээд төсөө­лөн бодох ёстой. Одоо өөрийн чинь хувьд жишээ татвал, танай найз залуу нэгэн баян бүсгүй рүү явчихлаа гэж бод. Тэр үед та түүнийг ирээч гэж дуудна гэдэг ч юм уу ингээд бодоход ирээч гэсэн үгнээс rich гэдэг үгийг санаж байх жишээтэй. Ингээд л энэ үгийг хэзээ ч мартахгүйгээр цээжилнэ. Миний хувьд ийм маягаар 80 орчим үгийг 30 минутад тогтоодог.

-Одоогийн байдлаар өөрөө хичнээн ном, шүлэг цээжилчихсэн байна?
-400 хуудастай номыг дөрөв, таван цаг уншиж бай­гаа. Сүүлийн үед тэмцээн уралдаан гээд нэг их ном уншсангүй. Хамгийн сүүлд өчигдөр Б.Гэрэлийн "Илтгэх эрдмийн мөнгөн түлхүүр" гэдэг номыг хоёр цаг уншаад дуусгалаа.

-Ой тогтоолтыг амьд­ралд өөрөөр яаж хэрэглэж байна?
-Хүний утасны дугаарыг утсандаа бус толгойдоо бич­чих боломжтой. Тоо гэдэг чинь өөрөө хийсвэр зүйл учраас цээжлэхэд хэцүү. Харин түүнийг хялбар болго­хын тулд дугаарын нэг тоог үсгээр орлуулчихдаг. Үсгүү­дийнхээ дагуу тоогоо тэм­дэглээд үг зохиож цээжилнэ. Жишээ нь, сагс тоглох хоб­битой манай нэг найзын утас­ны дугаарыг цээжлэхдээ мэ­дээж эхний хоёр тоог нь аль үүрэн телефоных вэ гэдгээр нь мэдэж байгаа. Тэгэхээр сүүлийн тоонуудад нь үсэг байрлуулна. 039397 гэдэг тоонд том бөмбөг гэдэг үг орлуулчихаж байгаа юм. 0-ийг нь Т үсгээр, 3-ийг М үсгээр, 9-ийг Б, долоог Г үсгээр ор­луулаад дугаарыг нь цээ­жилчихнэ гэсэн үг. Манай найз том биетэй сагс тоглодог учраас энэ үг дугаарыг нь илэрхийлж чадаж байна. Ин­гэхээр надаас түүний утсыг асуухад хэзээд ч санана. Мартахгүй. Read More......

Уэльсийн хун тайж Чарльз 65 насандаа албан ёсоор хаан болох гэнэ. Өөрөөр хэлбэл 5 жилийн дараа.
Одоо байгаа Анлгийн хатан хаан 62 настай ба 67 насандаа Чарльз-дд бүрэн эрхээ шилжүүлэхээр зэхэж байгаа аж. Бас л 5 жилийн дараа.
Sunday express сонингийн түүхчид Английн хатан хааныг бүрэн эрхээ шилжүүлснээс үүдэн улс төрийн өөрчлөлт бараг гарахгүй гэж үзэж байгаан байна.
Елизавета II Энэ долоо хоногт дэлхийд нэртэй халамжын байгууллага болох Prince`s Trust -д очод Чарльз-ийн тухай ийнхүү өгүүлж
За нээх чухал юм алга Чарльз-д титмээ шилжүүлэх тухай бодож байга энэ тэр л гэж байна. Read More......

Нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлдөг мөнгө хуулиараа арилжааны банкинд өсөх ёстой

Нийгмийн даатгалын шимт­гэл төлөгчдийн мөнгийг Төрийн сангаас салгахыг Монголын үйлдвэрчний эв­лэлийн холбооноос удаа да­раа шаардаж жагсаал цуглаан хийж байсан билээ. Гэтэл энэ асуудал одоо болтол ший­дэгдээгүй гэнэ. Энэ талаар өчигдөр тус холбооноос мэ­дээлэл хийлээ.

Нийгмийн даатгалын шимт­гэлийн мөнгийг Төрийн санд нийлүүлж төсвийн нө­хөөс болгож байна гэж тус холбооноос шүүмжилж байна. Тодруулбал, нийгмийн даат­галын шимтгэл төлөгчдийн мөнгө хуулиараа арилжааны банкинд хадгалагдаж, өндөр хүүгээр өсч байх ёстой аж. Энэ жишиг дэлхийн бусад оронд ч хэрэгждэг байна. Гэтэл манайд ажилтан хүний цалин хөлсний шимтгэл бол­гон төл­сөн мөнгө өндөр хүү­гээр өсөх нь битгий хэл Тө­рийн санд орсноор тэтгэв­рийн мөнгө өгөх хүрэлцээ, нөөц хомс болоод байгаа юм байна. Энэ нь жагсаал цуг­лаан хийл­гэн Зас­гийн газраар батлуулсан 139 дүгээр тог­тоол өнөөдрийг хүртэл огт хэрэгжихгүй бай­гаатай хол­боотой гэнэ. 2008 оны төсвийн тодотголд 50 тэрбум төгрөг тусгасан боловч үүнийгээ хасчээ. 2009 оны төсвийн төсөлд нийгмийн даатгалын өр барагдуулах талаар тус­гаагүй байгаа аж.

Гэтэл одоо нэг жилийн дараа буюу 2010 онд 50 настай дөрвөн хүү­хэдтэй эх тэтгэврээ авч эхэл­нэ. Энэ мөнгө хаана байгаа нь мэдэгдэхгүй байна гэж тус холбооны удирд­ла­гууд шүүм­жил­лээ. Өөрөөр хэлбэл, ард иргэдийн шимт­гэл төлж бай­гаагийн ашиг огт гарахгүй байгаа аж. Харин үүний оронд иргэд шимтгэл гээд төлөөд байгаа мөнгөө өөрсдөө бан­кинд хийвэл илүү ашигтай байх гэнэ. Ингэж ярих иргэд ч олон байгаа гэлээ. Иргэд ийнхүү үзэж байгаа нь манай нийг­мийн даатгалыг уналтад ороод байгаагийн илрэл гэж тайлбарлав. Тий­мээс тус холбооныхон нийг­мийн даат­галын асуудлыг шүүхээр шийдүүлэх болно гэдгээ мэ­дэгдлээ. Засгийн газар, Сан­гийн яам тэдний тавиад бай­гаа шаардлагыг энэ сард багтаан шийдэхгүй бол тус хол­боо­ныхон шүү­хийн бай­гууллагад хан­дах юм бай­на. Read More......

2025 он гэхэд ОХУ “илүү баян чинээлэг, илүү нөлөө бүхий, илүү өөртөө итгэлтэй болох нөөц бололцоо бий” гэж АНУ-ын Үндэсний тагнуулын газрын захирал Майкл Макконнелл Нэшвиллд (Теннеси муж) пүрэв гаригт болж өнгөрсөн тагнуулчдын симпозиум дээр мэдэгдсэн байна. Түүний тэмдэглэснээр “нөөц бололцоогоо бүрэн дайчлахын тулд Орос хөрөнгө оруулалтаа иргэд рүүгээ чиглүүлж, эдийн засгаа өргөжүүлж, өөр хоорондоо холбоогүй үйлдвэрлэлийн олон төрлийн салбарыг зэрэг хөгжүүлж, дэлхийн зах зээлд идэвхтэй нэгдэн орох хэрэгтэй” ажээ.

Хэрэв ингэж чадвал 2025 онд Орос дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээгээрээ Их Британи, Францад дөхөн очно. Гэхдээ дэлхийн эдийн засагт уусан нэгдэх үил явцаа түргэтгэж, хүн амдаа илүүтэй анхаарч, ялангуяа эрүүлийг хамгаалах салбарт түлхүү хөрөнгө оруулж, нөхөн үржихүйг хөхиүлэх дэмжихгүйгээр энэ нь боломжгүй юм. “Орос, Хятад хоёр хөгжлийн барууны либераль загварыг тэр бүр баримталдаггүй учир дэлхийн эдийн засаг дахь зохих байр сууриа эзэлж чадахгүй байна. Тэдний удирдамж болгож буй загварыг төрийн капитализм гэж би нэрлэмээр байна” гэж Макконнелл цохон заажээ. Эдийн засаг нь хурдацтай өсөж буй Өмнөд Солонгос, Тайвань, Сингапур нь анхандаа төрийн капитализмын загварыг баримталж байсан ч хөгжлийнхөө явцад илүү зөв гарцыг олж ашиглаж чадсан юм. Харин асар уудам газар нутагтай, ардчилалд уриалгахан ханддаггүйгээрээ адил төстэй Орос, Хятад хоёр эдийн засгийн хөгжлийн буруу замаар явсаар байгаа ажээ.

Майкл Макконнелл илтгэлдээ мөн олон улсын терроризмтай хийх тэмцэл ойрын 20 жилд ямар төлөвтэй байх талаар дурдсан байна. Харамсалтай нь өөдрөг дүр зураг ажиглагдахгүй. Ойрх Дорнодын орнуудад эдийн засаг, улс төрийн хөгжлийн гарц харагдахгүй байгаа учир залуучууд амьжиргааны нөхцөл байдлаас шалтгаалж террорист бүлэглэлүүдэд элссэн хэвээр байх гэнэ. 15-20 жилийн дараа одоогийн террорист хүчнүүдийн халааг өөр бүлэглэлүүд авах юм байна. Шинэ давалгааны террористууд биологийн болон цацраг идэвхт зэвсэг олж авах, хэрэглэх боломжоор хангагдах учир хүн төрөлхтөнд илүү аюул занал учруулах ажээ. Read More......

2008 оны 11 дүгээр сарын 05, 06-ны өдөр Улаанбаатар зочид буудлын хурлын танхимд “Цахим мэдээллийн аюулгүй байдал” сэдэвт сургалт семинар болж өнгөрлөө.
Дэлхийн Банкны мэдээлэл, харилцаа холбооны дэд бүтцийг хөгжүүлэх төслийн хүрээнд Мэдээлэл, Харилцаа Холбоо, Технологийн Газар, Ирланд Улсын “ASTEC Global Consulting” байгууллагууд хамтран зохион байгуулсан байна.

Сүүлийн үед хүний амьдралын салшгүй хэсэг болсон мэдээлэл, харилцааны тогтолцоо хурдтай хөгжиж байгаа ба түүний хэрэглээ нэмэгдсэнээр хүний алдаа, санамсаргүй үйлдлээс компьютерийн орчин эрсдэлд орох нь ихсэж, гэнэтийн хохирол амсах явдал түгээмэл болж байна. Цахим орчны халдлага, эрсдэлтэй байдлаас хамгаалах, хариу үйлдэл хийх, компьютерийн орчны аюулгүй байдалд тавих анхаарлыг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлагатай боллоо.

Уг семинарыг цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын үндэсний стратеги, стратегийн хэрэгжүүлэлт, холбогдох хууль тогтоомж, бодлогын талаар танилцуулга, хэлэлцүүлэг бүхий агуулгатайгаар зохион байгуулсан байна. Тус семинарт 11 яамдууд болон харъяа 31 агентлагуудын нийт 80 орчим удирдах албан тушаалтнууд оролцсон юм.
Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын тухай энэхүү семинарт Мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн газраас боловсруулсан цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын тухай хуулийн төсөл, стратеги, бодлого, хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг олон нийтэд танилцуулж, санал солилцох зорилготой юм.
Энэхүү сургалт, семинар нь цахим мэдээллийн нууцлал, аюулгүй байдал нь тулгамдсан асуудал болж байгаа өнөө үед цагаа олсон чухал сэдвүүдийг хөндсөн агуулгатайгаар зохиогдож байгаагаараа цаг үеээ олсон чухал арга хэмжээ болсон гэж үзэж байна.

“Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын тухай” сургалт, семинарын нээлтийн ажиллагаанд МХХТГ-ын БТХ-ийн Дарга Ц.Нямхүүгийн хэлсэн үг
2008 оны 11 дүгээр сар 05-ны өдөр Улаанбаатар хот
Та бүхэнд өглөөний мэнд хүргэе!
Эрхэм хүндэт,
АСТЕК Глобаль консалтанси компанийн зөвлөх Ноён Ник Лартер,
Тус сургалт семинарын сургагч багш нараа,
Сургалт семинарын үйл ажиллагаанд оролцогчдоо,

Монгол Улсын Засгийн газраас МХХТ-ийг дунд хугацаанд хөгжүүлэхэд баримтлах бодлогын баримт бичиг болох “Цахим монгол” хөтөлбөрийг анх 2005 онд батлан хэрэгжүүлж эхэлсэнээс хойш даруй 3 гаруй жил болж байна. Цахим монгол хөтөлбөрт МХХТ-ийг нийгэм, эдийн засгийн бүхий л түвшинд нэвтрүүлэх 2012 онд МХХТ-ийн хөгжлөөр Ази тивдээ эхний 10-д орох том зорилт тавьсан юм. Өнгөрсөн хугацаанд Цахим монгол хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх чиглэлд төр засгийн зүгээс анхаарал хандуулж ирсэний үр дүнд тодорхой үр дүнд хүрээнд байна. Тухайлбал, Монгол Улсын мэдээлэл, холбооны үндсэн суурь сүлжээ-хот хоорондын сүлжээг тоон технологид бүрэн шилжүүлж, улмаар сумын түвшинд тоон технологид нэвтрүүлэх ажлыг эрчимтэй хэрэгжүүлж байна. 2005 оны эцсийн байдлаар шилэн каблийн нийт урт 2100 км буюу аймгийн төвүүдийг оролцуулаад 59 сум, суурин газрыг хамарч байсан бол 2008 оны одоогийн байдлаар 13000 гаруй км урт нийт 160 сум, суурин газрыг хамарсан сүлжээ болж өргөжсөн байна. Мөн энэ онд бүх сум, суурин газарт үүрэн холбооны үйлчилгээ оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байгаа бөгөөд энэ ажил дуусах шатандаа ороод явж байна. Өнгөрсөн хугацаанд энэ мэтчилэн үүрэн холбоо, интернэт, компьютержүүлэлт, ТВ-ийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээ зэрэг олон салбарт харьцангуйгаар үсрэнгүй гэж хэлж болохуйц дорвитой ажлуудыг амжуулсаныг хэлэхэд таатай байна.
Гэхдээ энэ бүхнийг хэлэхдээ цахим монгол хөтөлбөрт тусгагдсан ихэнх ажлаа хийчихлээ гэсэн утгаар биш харин суурь чанартай, тус салбарын цаашдын хөгжлийн тулгуур болох үндсэн асуудлыг шийдэх чиглэлд голлон анхаарч ирсэн гэдгийг хэлэх гэсэн юм. Хөгжлийн тулгуур болсон суурь ажлуудаа эхэлж амжуулах нь хөтөлбөрт тавьсан зорилтуудыг бүрэн дүүрэн хэрэгжүүлэх үндэс билээ. Энэ үүднээс авч үзвэл бид Цахим монгол хөтөлбөрт тавьсан зорилтуудыг цаг хугацаанд нь бүрэн дүүрэн хэрэгжүүлэх боломж байна гэж үзэж байна.
Цаашид хэрэгжүүлэх олон ажлуудын нэгээхэн хэсэг болох орчин үеийн мэдээлэлжсэн нийгмийн харилцааны салшгүй чухал бүрэлдхүүн болсон “Цахим мэдээллийн аюулгүй”-ийн асуудал юм. Өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улсын Засгийн газраас буюу тухайн үеийн Дэд бүтцийн яамнаас МХХТ-ийн багц хуулийн хүрээнд, мөн түүнчлэн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас эрхлэн “Цахим мэдээллийн аюулгүй байдал”-ын хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсэг тус тус байгуулагдан ажиллаж хуулийн төслүүдийг анхны хувилбаруудыг боловсруулж байсан билээ. Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудал нь хүн төрөлхтөнд тулгарч буй харьцангуй “шинэ” асуудал төдийгүй, түргэн хурдацтай хөгжиж буй техник, технологийн дэвшлийн улмаас цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын арга, техник, технологи нь түргэн хурдацтай хувьсан өөрчлөгдөж буй нь хууль гаргах, холбогдох дүрэм, журам, стандарт гаргах явдалыг улам түвэгтэй болгож, цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, ойлголтыг нэг мөр болгох асуудалд хүндрэл учруулсаар байгаа юм.
Өнгөрсөн хугацаанд манай МХХТ-ийн салбарын хамт олны зүгээс “цахим мэдээллийн аюулгүй байдал”-ыг хангах чиглэлд идэвхтэй хүчин чармайлт гарган ажиллаж ирсэнийг тэмдэглэхэд таатай байна. Тухайлбал, салбарын эрдэмтэн мэргэжилтэнүүд “Олон улсын стандартын байгууллага”-аас гаргасан цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын ISO 27000 серийн стандартын 1:1 орчуулгыг хийж ХХЗХ-ны дэргэдэх Стандартын техникийн дэд хороогоор хэлэлцүүлж, улмаар Стандарчлалын Үндэсний хороогоор батлуулсан байна. Мөн түүнчлэн, кибер орон зайн аюулгүй байдлыг хангах үндэсний тогтолцоог бүрдүүлэх чиглэлд санал санаачлагатай ажиллаж байна. Монгол Улсын Засгийн газраас Кибер орон зайн үндэсний тогтолцоог бүрдүүлэх чиглэлээр 2008 оны төсөвт 100 сая төгрөг төсөвлөж өгсөн бөгөөд одоогоор тус төслийн тендер хэрэгжих шатандаа явж байна.
МХХТГ-аас цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын үндэсний тогтолцоог бүрдүүлэх чиглэлд, Дэлхийн Банкны санхүүжилттэй “МХХТ-ийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх” багц төслийн хүрээнд Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын талаар Техник туслалцааны төсөл хэрэгжүүлж, 2007 онд олон улсын зөвлөх үйлчилгээ авсан юм. Тус техник туслалцааны төслийг хэрэгжүүлсэн Англи Улсын АСТЕК Глобаль Консалтанси болон туслан гүйцэтгэгч МЕК Консалтанси байгууллагуудаас “Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын хуулийн үзэл баримтлал, хуулийн төсөл”, “Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын үндэсний стратеги”, “Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын талаарх дүрэм, журам”-уудыг боловсруулж, өнөөдөр та бүхэнд танилцуулж, хэлэлцүүлэхээр бэлэн болгоод байгааг хэлэхэд таатай байна.
Энэхүү сургалт-семинар нь Монгол Улсад Цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын үндэсний тогтолцоог бүрдүүлэхэд үлэмж тус хүргэнэ гэж итгэж байгаагаа энэ ялдамж илэрхийлээд, та бүхэнд болон сургалт-семинарын үйл ажиллагаанд чин сэтгэлийн амжилт хүсье!

Анхаарал тавьсанд баярлалаа! Read More......

Путин: Би тэр Саакашвилиг төмсөгнөөс нь дүүжилнэ.
Саркози: Дүүжилнээ?
Путин: Ягаад үгүй гэж. Америкчууд Саддама Хусейныг дүүжлээ биз дээ.
Саркози: Тийм л дээ, тэгэхдээ чи Ж.Буш шиг дуусах гээд байгаа юмуу?
Путин: Нээрээ чиний зөв юм байна.

Энэ ярианаас Саркози нэлээд ко ко үнэлгээ авжээ.
Зарим хүсүүс Саркозийг Путин, Саакашвили 2-ыг аварлаа ч гэж ярьж байна.
хэ хэ. Read More......

Италийн ажил олгогч эздийн холбооны Confesercenti байгууллагын тандалтаар, дэлхийг хамраад буй санхүүгийн хямрал мафийн бизнест төдий л нөлөөлөхгүй байгаа гэнэ. Италийн мафи өдгөө 163 тэрбум ам.доллар эргүүлж байгаа бөгөөд ашиг нь 70 тэрбум еврод дөхөж байна.

Дээрх байгууллагын Ерөнхийлөгч Марко Вентури “Байдал улам бүр дордоно. Хямралыг далимдуулан хамгийн том хожлыг мафи авна. Тэр чинээгээрээ хүчирхэг болж, улам ихийг санаархана” гэжээ.

Шинжээчдийн үзэж буйгаар, мафийн асар их эргэлтийн хөрөнгө хямралын үед зах зээлд нөлөөгөө тэлэхэд нь туслах аж. Confesercenti-ийн тооцоогоор мафи эрсдэлгүй наймаа хийдэггүй агаад жилд мансууруулах бодисын арилжаанаас 59 тэрбум евро, айлган сүрдүүлж есөн тэрбум евро, барьцаат үйлчилгээнээс 12.6 тэрбум евро, зэвсгийн худалдаанаас 5.8 тэрбум евро, контрабандаар 1.2 тэрбум евро, биеэ үнэлэгчдээс зургаан сая еврогийн орлого олдог гэнэ.

Италийн мафийн хүчирхэг синдикатууд орон сууцны барилгын 37 хувийг хянадаг төдийгүй рестораны сүлжээ, жижиглэн худалдааг ч хяналтдаа байлгадаг аж. Read More......

Дэлхийг нємрєєд буй санхvvгийн хямралыг судлаачид дэлхийн эдийн засагт 1931 оныхоос ч илvv хор хєнєєл vзvvлнэ гэж тооцоолоод байна. Энэ удаагийн хямрал нь дэлхийн улс орнуудын харилцан хамаарал нягтарсан, санхvvгийн тогтолцоо глобалчлагдсан vед болж буйгаараа онцлог. Нєгєє талдаа дэлхийн эдийн засгийг жанжлагч гvрэн болох АНУ-ын нєлєє багасч БНХАУ, ОХУ гэх мэт худалдаа, эдийн засгийн шинэ, хvчирхэг туйл vvсэн бvрэлдэж байгааг ч нотлон харуулсан vйл явдал болж байна. АНУ-ын санхvvгийн хямралаас гарах цорын ганц арга зам нь Хятад гэж зарим ажиглагчид vзсээр байна. АНУ-ын санхvvгийн зах зээл Бээжингээс хараат болсныг олон талаас нь тайлбарлаж байгаа. Мєн 2020 он хvртэлх Хятад гvрний бие даасан эдийн засгийн холимог бодлого нь чєлєєт эдийн засгийн сонгодог загварчлал бvхий АНУ-ынхаас давуу талтай болохыг харуулж байна гэж vзэх ч судлаачид цєєнгvй байна.

АНУ-ын шинэ Ерєнхийлєгчєєр сонгогдоод байгаа Б.Обама "АНУ-ын санхvvгийн зах зээл Бээжингээс хараат болж байгаад болгоомжтой хандах ёстой" гэсэн байр суурь илэрхийлсэн нь дэлхийн санхvv, эдийн засгийн шинэ дэглэмийг тогтоогч жанждыг хvлээн зєвшєєрч буй анхны алхам боллоо. Хятад орны худалдаа эдийн засгийн єсєлт бvс нутагтаа тєдийгvй дэлхийн хэмжээнд тэргvvлэх болсныг Европын Холбоо, АНУ хvлээн зєвшєєрч цаашид дэлхийн эдийн засаг, санхvvгийн тогтолцоог хамтран эзэмшигчийн эгнээнд элсvvлэхээс єєр аргагvй байдалд хvрээд байгаа юм. БНХАУ-аас гадна дэлхийд тэргvvлж, байр сууриа бэхжvvлж буй орон бол бидний хойд хєрш. БНХАУ, ОХУ-ын хоорондын харилцаа хvйтэн дайнаас хойш эрс єєрчлєгдєж цэрэг стратегийн салбарт ч хамтран ажиллах болсон.

Цэрэг стратеги, эдийн засгийн єргєн хvрээтэй хамтын ажиллагааг цаашид эрчимжvvлэх аваас АНУ-д байдал улам хvндээр тусах нь ойлгомжтой. Мєн дэлхийн нийт хvн амын 60 орчим хувь нь амьдарч байгаа Ази тивд энэхvv хvчний тєв тєвлєрч байгаа нь олон улсын худалдаа арилжааны дэглэмийг єєрчилж болзошгvй нєхцєл байдал юм. Бидний хувьд ОХУ-аас шатахуунын хувьд 100 хувь хараат. Стратеги, эдийн засгийн гол хєдєлгєгч Эрдэнэт vйлдвэр, тємєр замаа хамтран эзэмшдэг.

Цаашилбал Монгол улсын vндэсний аюулгvй байдал, цэрэг армийн нууц гэгдэх бvхнийг Орос ах нар зохиож єгсєн. Хэдийгээр газрын тосыг дотооддоо боловсруулах тєлєвлєгєєг С.Баярын баг хэрэгжvvлэхээр чармайж байгаа ч ойрын найман жилдээ Монгол улс ОХУ-аас нефть, нефтийн бvтээгдэхvvнээр хараат байх нь ойлгомжтой.

/Дэлхийн санхvvгийн хямрал эхэлсэн эхний єдрvvдэд/ ОХУ-ын Ерєнхий сайд В.Путин "аль болох ам.доллар хэрэглэхгvй байхыг" дэлхийн улс орнуудад зєвлєсєн. Vvнийг явцуу хvрээнд АНУ-тай шєргєєцєлдсєн алхам гэж хэлж болно. Харин єргєн хvрээнд авч vзвэл ОХУ-ын сэргэн мандалт дэлхийн худалдаа, эдийн засгийн тогтолцоонд нєлєєлєхvйц хэмжээнд хvрч байгааг бардам илэрхийлж буй алхам юм. Ийм том гvрний Ерєнхий сайд, олон жил тєрийн тэргvvнээр ажилласан "хашир бурхи ийм чухал vгийг санаандгvй хэлэхгvй нь хэнд ч ойлгомжтой. Тиймээс ч ойрын жилvvдээс ОХУ гадаад худалдаагаа рублиэр хийх болоод байгаа юм. Ойрын жилvvдэд гэдгийг манайхан тєдийд гэж таамаглах аргагvй. Гэхдээ он гараад л рублиэр худалдаа хийгээд эхлэхийг ч vгvйсгэхгvй.

Америкчууд єєрчлєлтийг хvсч Б.Обамаг сонгосноос хойш ам. долларын ханш огцом єсєєд байна. Нэг ам.доллар нь 1150 байснаа 1180 болтлоо єссєн нь гайхалтай ч энэ єсєлт цаашид vргэлжлэх vv гэдэг асуулт туйлын бvрхэг. Францын Ерєнхийлєгч Н.Саркози "Чєлєєт эдийн засгийн тогтолцоог эргэж харах шаардлагатай" гэж хэлсэн нь ч бас нэгийг бодогдуулам. Манай улс гадаад худалдааныхаа 69 орчим хувийг ам.доллараар, 29 орчим хувийг юаниар хийдэг бол хоёр хvрэхгvй хувийг бусад валют болон рублиэр хийдэг байна. БНХАУ юанын ханшаа ам.доллартаи харьцуулсан хатуу бодлогоор барьдаг. Харин рублийн хувьд чєлєєтэй. Ямартай ч манай улсын ойрын жилvvдэд тогтвортой байж, эдийн засгаа эрсдлээс хамгаалья гэж бодож байгаа бол дотооддоо юань, рублийн хомсдолд орохгvй байх нь туйлын чухал юм.

Иймээс гадаад валютын нєєц бvрдvvлэлтийг тєрєлжvvлж, юань, рублийн нєєц хангалттай бvрдvvлэх шаардлагатай. Ингэсэн тохиолдолд бид хоёр хєршєєс хамааралтай vнийн єсєлт, валютын ханшийн єсєлтєєс бага хохирол амсах боломжтой юм. ОХУ, БНХАУ-ын эдийн засаг бол цаашид єсєх нь баталгаатай эдийн засаг, харин АНУ-ын эдийн засгийг ханасан эдийн засаг гэж шинжээчид тодорхойлж байна. Єєрєєр хэлбэл, манайхан санхvvгийн хямралаас хамгаалах vvднээс ам.доллараар гадаад валютын нєєцєє бvрдvvлээд байгаа. Гэтэл ам.доллар нь хэр ирээдvйтэй вэ гэдгийг судалж vзэх хэрэгтэй болжээ. Ер нь гадаад валютын нєєцєє ам.доллар биш рубль, юань болговол гэсэн санаа ч эдийн засагчдаас цухалзаад байгаа юм биш vv. Read More......

“Зөн билгийн тулаан”-ы ялагч Мехди: Түүнийхээр дэлхийн эдийн засгийн хямрал удаан үргэлжлэхгүй

-Азид урьд өмнөхөөс хүчтэй газар хөдөлж олон хүний амь нас сүйднэ гэж зөгнөлөө-

Зөвхөн Оросдоо төдийгүй Дэлхийн сая сая үзэгчдийн гайхашралыг барж бишрүүлж чадсан зөн билэгчидтэй Монголчууд бид "Зөн билгийн тулаан" нэвтрүүлгээр эчнээ танил болсон. Хэдийгээр эхэндээ нэг талаас телевизийн шоу гэх хандлага байдаг байсан ч байгалиасаа өгөгдөлтэй далд чанадыг харах чадвартай хосгүй зөн билэгтнүүд хүний хорвоод байдаг гэдгийг тэд өөрсдөө батлан харуулж чадсан гэхэд хэтийдсэн болохгүй биз. Учир битүүлэг үхэл, хагацал, өөдөлж дэвждэггүй амьдрал, цус нулимс хорвоогийн бүхий л таагүй бүхэнд гинжин урвал шиг учир шалтгаан эхлэл, бас төгсгөл юунд ч аргалагдахгүй жам байдгийг тэдгээр зөн билэгтнүүд энгийн бидний нүдний өмнө олон ч тохиолдлоор батлан харуулж байлаа.

Тэгвэл "Зөн билгийн тулаан" нэвтрүүлгийн ялагчдын нэг, хэн хүнд гайхалтай чадвараараа танигдсан эрхэм бол Ираны зөн билэгч Мехди билээ. Бүр гурван настай балчир хүү байхаасаа бусдаас гоцгойрч далдын хүчийг мэдэрч, өнгөрсөн ирээдүйн дунд зоргоороо аялаж эхэлсэн түүний чадварт гэр бүлийнхэн нь ч итгэдэггүй үе байсан байна, Ямартаа л тийм жаахан хүү байхдаа төрсөн ахыгаа хичээл дээрээ муу дүн авахыг нь урьдчилаад хэлчихдэг байснаасаа болоод бишгүйдээ л алганы амт үздэг байсан гэнэ. Түүнчлэн ойр тойрныхоо найзуудад шалгалтанд нь ирэх тестийг нь урьдчилан хэлж өгч "буян" үйлдсээр байгаад бөөн онц сурлагатануудыг төрүүлж байсныг одоо харин найзууд нь ярьдаг байна. Улмаар мөч хором өнгөрөх тусам хүч чадвар нь нэмэгдсэн тэрбээр гудамжинд тааралдсан нэгэн бүсгүйд "Чи миний эхнэр болно" гэж хэлсэн нь ёсоор болсон аж. Ийнхүү нутаг орондоо нэр усаа гаргаж олон хүний сэтгэлийн зовлонг нимгэлж яваа тэрээр "Зөн билгийн тулаан" нэвтрүүлэгт оролцож ялагч болсноос хойш бүр ч олон хүний амьдралд тус хүргэж байна.

Тухайлбал Оросын "Амьдрал" сонинд Мехдигийн булан явсанаар зовлон шаналалтай амьдарч байгаа олон хүн түүнээс тусламж зөвлөгөө хүссэн асуултаа явуулдаг болсон байна. Мехдигийн хувьд тэдгээр хүмүүст хариу өгч ярилцаж зарим бүр хэцүү байдалд орсон хүмүүсийг өөртэйгээ биечлэн уулзахыг хүсч, хол газраас тусламж хүссэн хүнийг "Зургаа явуул. Нүдийг чинь харахгүй бол болохгүй байна" гэх мэтчилэн бүх л хүнд тус болсоор өнөөдрийн өдрийг хүрч байгаа аж. Түүнчлэн Мехди хувь хүнд хамаатай элдвийн шинж чанар бүхий асуудлуудыг шийдээд зогсохгүй зөн билэгчийнхээ хувиар дэлхийн шинж чанартай зүйлсийг ч ярьж хэлж байна. Тухайлбал "Зөн билгийн тулаан"-ы бас нэгэн ялагч Турсуна Азид газар хөдлөнө гэж хэлж байсан нь биелэгдэж байсан бол. Мехди ч бас Азид хүчтэй газар хөдлөж олон хүний амь сүйднэ гэж зөгнөж байгаа аж. Бүс нутгийн хувиар аваад үзсэн ч үүнд манай улс ч нэлээд хохирол амсах магадлалтайг тэр хэлсэн байх юм.

Хэдийгээр зөн билэгч Турсуна Монголд газар хөдлөхийг хэлж байсан ч Төв, Сэлэнгэ аймгийн нутгаар бага хэмжээний баллтай мэдрэгдсэнийг бид мэдэж байгаа. Харин Мехдигийн хэлсэнчлэн энэ удаад газар хөдлөвөл урьдынх шиг мэдрэгдээд л өнгөрчих төдий биш байхыг ярих хүмүүс байна. Ямартаа ч юу болохыг цаг хугацаа нь харуулах биз ээ. Мөн түүнчлэн Мехди дэлхий нийтийг хамраад байгаа санхүүгийн хямрал дөрвөн сарын дараа тогтворжиж эхэлнэ гэдгийг бат ноттойгоор хэлж байгаа аж. Уул нь эдийн засагчдийн үзэж байгаагаар энэхүү хямралаас гарах хугацаа, явцыг урт гэж байгаа ч алдарт зөн билэгчийн хэлж байгаа үнэн бол багахан хугацааны дараа байдал тогтворжих нь бололтой. Read More......

Мэдээллийн Технологийн МИНИЙ КОМПЬЮТЕР сэтгүүлээс санаачлан Мэдээлэл, Харилцаа, Холбоо, Технологийн Газар, МИДАС/МОНИТА ТББ, Мэдээллийн Технологийн Үндэсний Парктай хамтран мэдээлэл, холбооны технологи (МХТ)-ийн ололт амжилтыг олон нийтэд хүргэх, хэрэглэгчдэд МХТ-ийн бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний зөв сонголт хийхэд нь туслах, шилдэг бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээнүүдийг тодруулах үүднээс “МЭДЭЭЛЭЛ, ХОЛБООНЫ ТЕХНОЛОГИЙН ШИЛДЭГ СОНГОЛТ-2008” шалгаруулалтыг гурав дахь удаа улс даяар зохион явуулж байгаа билээ.

Шилдэгүүдийн 9 номинаци 15 төрлөөр шалгаруулах юм байна. Үүнд

1. Интернэтийн шилдэг үйлчилгээ
-Байгууллагад зориулсан интернэтийн шилдэг үйлчилгээ
-Энгийн хэрэглэгчдэд зориулсан интернэтийн шилдэг үйлчилгээ
2. Харилцаа холбооны шилдэг үйлчилгээ
-Дараа төлбөрт үүрэн холбооны шилдэг үйлчилгээ
-Урьдчилсан төлбөрт үүрэн холбооны шилдэг үйлчилгээ
3. Шилдэг програм хангамж
-Байгууллагын мэдээллийн системийн шилдэг програм хангамж
-Банк санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн шилдэг програм хангамж
-Хэрэглээний шилдэг програм хангамж
4. Шилдэг вэб сайт
-Байгууллагын шилдэг вэб сайт
-Шилдэг портал сайт
-Хувь хүний шилдэг вэб, блог
5. МТ-ийн үндэсний шилдэг брэнд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ
6. Дэвшилтэт технологийг 2008 онд нэвтрүүлэгч
7. Шилдэг цахим үйлчилгээ
8. МТ-ийн шилдэг цогц үйлчилгээ
9. МТ-ийн шилдэг сургалт
10. МХХТ-ийн шилдэг реклам


Энэ удаагийн шалгаруулалтанд оролцогчдийн бүртгэлийн хугацаа дууссан боловч байгууллага, иргэдийн зүгээс тавьсан саналын дагуу 11сарын 15 хүртэл сунгасан байна.
Манай блогчид Хувь хүний шилдэг вэб, блог хэсэгт (2007 онд Zangga авсан) нэр өөрсдийнхөө блогоо хүчтэй гэж үзвэл нэр дэвшүүлж болох нь байна. Энэ тал дээр gogo, banjig-ынхан нар өөрсдөөсөө шилдгүүдээ дэвшүүлсэн сурагтай. Blogspot-ынхы шүүлтийг Зараа ах хийх байх гэж бодож байна :D.

Нэр дэвшихийх хүсвэл ЭНДЭЭС материалыг бүрдүүлэх юм байна. Блогчдын хувьд Анод банкны 217 102 15 207 тоот дансанд 20000 төгрөг тушаасан баримт болон ЭНЭ анкетыг бөглөөд нэр дэвшиж болох юм байна.
sanakae блогийг сойхуу яахуу бодож л байна.
Илүү их мэдээллийг http://www.mycomputer.mn/ -ээс авч болно. Read More......

“Асу дисковери” компанийн нэрэмжит шатрын тэмцээн амжилттай болж өнгөрлөө.
“Асу дисковери” компанийн нэрэмжит сарын ажлын хүрээнд тус компаниас инкубаторын албатай хамтран 2008 оны 11 сарын 10-нд МТҮП-ын хурлын танхимд шатрын тэмцээн зохион байгуулав.
Тэмцээнд инкубаторын 10 компаниас 16 ажилтан залуус оролцож, оюун ухаанаа уралдуулснаас 1-р байранд “ЭОН” компанийн ажилтан Жавхлантөгс, 2-р байранд “Номын үсэг” компанийн ажилтан Золбаяр нар тус тус шалгарч, өргөмжлөл, мөнгөн шагнал хүртжээ. Read More......

Өчигдөр
Монгол Улс 1990-ээд оноос эхлэн ардчилсан нийгмийн чиг баримжаатай, зах зээлийн эдийн засгийг хөгжүүлэх хувьсгалт өөрчлөлтүүдийг хийж, улсын өмчийг хувьчлаж, хувийн хэвшлийн аж ахуйг хөгжүүлэх, хүний эрх, эрх чөлөө, ардчилсан зарчмыг нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн үндэс суурь болгон тавьсан билээ. Өмч хувьчлалтай холбогдон 1991 онд үнэт цаасны зах зээлийн мэргэжлийн байгууллагууд болох хөрөнгийн бирж, үнэт цаасны төлбөр тооцоо, хадгаламжийн байгууллага болон хот, хөдөөд ажил үйлчилгээ үзүүлэх 29 брокер-дилерийн компаниуд анх үүсэн бий болж, 1991-1995 онуудад хөрөнгө оруулалтын эрхийн бичгийн тараалт, бичилтүүдийг хийж, нийт 475 ХК-ийн хувьцааг үнэт цаасны анхдагч зах зээл дээр байршуулан 1,3 сая хувьцаа эзэмшигчдийг бий болгож төр, засгийн бодлого, зорилтыг амжилттай хэрэгжүүлж ирсэн билээ. Манай улс төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн эдийн засагт шилжихдээ өмч хувьчлалын нэг арга зам болгон үнэт цаасны зах зээлийн гол бүтээгдэхүүн болох хувьцаа гарган хялбаршуулсан байдлаар хувьцаат компани, хувьцаа эзэмшигчдийг бий болгосон боловч, хувьцаа гаргагч компани нь нийтийн өмчин дээр суурилсан, нээлттэй мэдээ, тайлан, ил тод үйл ажиллагааг эрхэмлэх эрх, үүргээ төдийлөн сайн ёсчлон биелүүлээгүй бол хувьцаа эзэмшигч нь өөрийн өмч хөрөнгө болсон хувьцааныхаа мөн чанар, өөрийн эрх, үүрэг, ач холбогдлыг мөн төдий чинээ сайн ухамсарлан ойлголгүй байсаар өдий хүртэл үнэт цаасны зах зээлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ та бидний өдөр тутмын хэрэглээ болж чадсангүй. Энэ байдалд дөнгөж шинээр үүсч байсан зах зээлд элдэв эрсдлийг урьдчилан харах, тооцох арга туршлага дутсанаас болсон том алдагдал ч хүчтэй нөлөөлсөн билээ. Тухайлбал, төрийн байгууллага болох МХБ-ээс 1998 онд 1 сая шахам хувьцаа эзэмшигчдийн 1,1 тэрбум орчим төгрөгийг дампуурч буй банкинд байршуулан том алдагдал хүлээснээс болж өнгөрсөн 10 шахам жил үнэт цаасны арилжааны идэвхи эрс суларч, үнэт цаасны зах зээлийн нэр хүнд унаж, үнэт цаас гаргагч компаниудын хариуцлага, тайлан мэдээлэл багасаж, зах зээлд үйлчлэгч брокер-дилерийн компаниуд болон хот, хөдөөгийн харилцагч нарын тоо 2 дахин буурч хүнд гарз хохирол болсныг дараахь судалгааны хүснэгтүүд нотлох болно. Харин Засгийн газраас 2002 онд 490 сая төгрөг, 2006 онд 560 сая төгрөгийн нөхөн олговор өгч дээрхи алдагдлыг хааснаар сүүлийн жилүүдэд үнэт цаасны зах зээл хэвийн байдалдаа эргэн орох аятай боломж бүрдэн өнөөдрийг хүрсэн билээ. Гэхдээ 2000 оноос хойш Засгийн газар болон барилгын компаниуд хэд хэдэн удаа үнэт цаасны зах зээл дээр бонд гаргаж байсан нь зах зээлийн нэр хүндийг өргөж, өргөн боломжийг нь нийтэд нээж өгөхөд чухал үр нөлөөлөл үзүүлсэнийг дурьдах нь зүйтэй.


Монголын үнэт цаасны зах зээл дээр өнгөрсөн 15 жилд нийтдээ 300 орчим тэрбум төгрөгийн арилжаа хийгдсэнээс 1/3 нь буюу 103 тэрбум төгрөгийн арилжаа нь зөвхөн өнгөрсөн 2007 онд хийгдэж, түүхэн амжилт гаргалаа. Сүүлийн 2 жилд 15 компани шинээр болон нэмэлт хувьцаануудаа гаргаж үнэт цаасны зах зээлээс санхүүжилт авснаас гадна арилжааны банкууд хүртэл нээлттэй хувьцаат компанийн хэлбэрт орж үйл ажиллагаагаа амжилттай явуулдаг боллоо. Жишээ нь, Зоос банк анхлан хувьцаат компани болж 1 ширхэг нь 1000 төгрөгийн үнэтэй хувьцаа гаргаж байсан бол хувьцааных нь зах зээлийн үнэ 2 жилийн хугацаанд 4-7 дахин өсөж, өндөр үнэлэмжтэй компаниудын нэг боллоо. 2008 он гарсаар Анод банк, Гермес центр, Накотүлш, Хөх ган, Бидисек, Ремикон зэрэг компаниуд шинээр хувьцаа гаргаж арилжаалсан бол удахгүй Монфреш жүүс компани ч мөн үнэт цаасны зах зээлд орж ирэх гэж байна. Хэдийгээр энэ он инфляц өндөртэй, өргөн хэрэглээний бараа болон шатахууны үнийн гэнэтийн өсөлтөөд, ноолуурын үнийн бууралт, сонгууль, олимп гэх мэтээр гадаад дотоодын томоохон үйл явдлууд ихтэй өдрүүд болж, МХБ-ийн үнэт цаасны ТОП-20 индекс өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулбал 3,0-иар буурч 8125,52 болсон хэдий ч 60 шахам тэрбум төгрөгийн үнэт цаасны арилжаа оны эхнээс хийгдлээ. Энэ жилийн өндөр инфляц, үнийн хөөрөгдлөөс шалтгаалан хүү багатай Засгийн газрын бондууд арилжаалагдаж чадахгүй байна. Ийнхүү үнэт цаас шинээр гаргах хандлага нааштай эргэж байгаа бол үнэт цаасны зах зээлийн мэргэжлийн байгууллагуудын тоо сүүлийн жилүүдэд бараг 2 дахин өсөж одоо 50 шахам андеррайтер, брокер, дилер, зөвлөх компаниуд бий болоод байгаагийн 30 гаруй нь МХБ дээр суудлын эрх авч өдөр тутмын арилжаанд оролцож байна. Эдгээрийн дотроос үнэт цаасны анхдагч ба хоёрдогч зах зээл дээр үйл ажиллагаа явуулах эрх бүхий андеррайтерийн компаниуд ч 20 шахам бий болсон нь шинээр үнэт цаас гаргах, мэргэжлийн зөвлөгөө, үнэлгээ, эрсдлийн шинжилгээнүүд хийгдэхэд дөхөмтэй болж үнэт цаас гаргагчдад таатай боломжийг бүрдүүлэх боллоо. Үүнээс гадна МХБ, төлбөр тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн байгууллагуудын техник, программ хангамжууд шинэчлэгдэн сайжирч, гадаад харилцаа эрс өсөж байна. Үнэт цаасны зах зээлийн гол оролцогч болох үнэт цаас худалдан авагч нар буюу хөрөнгө оруулагч нарын хувьд зах зээлд итгэл найдвараа өгч арилжаа наймаанд боломжийн хэрээр оролцож энэ онд 60 тэрбумын арилжаа хийснийг дээр дурьдсан. Худалдан авагчдын дунд шинээр гарч буй үнэт цаасыг худалдан авах сонирхол ихээхэн давамгайлж байгаа бөгөөд эдгээрийн дотор гадаадын хөрөнгө оруулагч нар ч багагүй хувийг эзлэж байна. Үүнээс гадна МХБ, Санхүүгийн Зохицуулах Хороо, Монголын үнэт цаасны арилжаа эрхлэгчдийн холбоо гэх мэтийн төрийн болон төрийн бус байгууллагуудаас сүүлийн 2 жилд үнэт цаасны зах зээлийн анхан шатны болон гүнзгийрүүлсэн сургалт, семинаруудыг гадаад, дотоодын их дээд сургууль, мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтран багагүй зохион байгуулж байгаа нь хөрөнгө оруулагчдыг зах зээлд татах, мэргэжилтэй боловсон хүчнээр мэргэжпийн байгууллагуудыг нөхөн хангахад ихээхэн тус дэм болж байна. Гэвч эдгээр нааштай үр дүнгүүд байгаа боловч манай нийгэм, эдийн засгийн хурдацтай хөгжилд үнэт цаасны зах зээлийн оруулах хувь нэмэр, үр ашигтай нөлөөлөл хоцрогдонгуй, магадгүй чөдөр тушаа болох хандлагатай байсаар байна.



Тухайлбал,
1.Эдийн засгийн хурдацтай хөгжлөөс компани болон үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль эрх зүйн үндэслэл, зохицуулалт хоцорч байна.

2.Үнэт цаас гаргагчдын нээлттэй ил тод тайлан, мэдээллийн хоцрогдол шударга тогтолцоо, гишүүнчлэл, компанийн сайн засаглалын зарчмын хэрэгжилт хангалтгүй байна.

3.Үнэт цаас гаргагч, хөрөнгө оруулагчдийн эрх ашиг, орлогын шударга хуваарилалт, нэгдмэл зорилго, байр суурь, жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийн хамгаалалт сул

4.Үнэт цаасны зах зээлд оролцогчид /үнэт цаас гаргагч, үнэт цаас худалдан авагч, мэргэжлийн байгууллагууд/-ыг дэмжих төрийн бодлого, шийдвэрүүд дутмаг

5.Үнэт цаасны зах зээлд нэвтрүүлэх шинэ төрлийн үнэт цаас, ажил, үйлчилгээний талаархи санал, санаачлага дутмаг, хөхүүлэн дэмжих үйл ажиллагаа байхгүй

6.Үнэт цаасны ач холбогдол, хүртээмжтэй хэлбэрийг өргөнөөр сурталчлан таниулах, сургах, мэдээлэх, өдөр тутмын хэрэглээ болгох ажилд ахиц муутай байна.

7.Үнэт цаасны зах зээлийн удирдлага, хяналт, зохицуулалтын шийдвэр гаргах түвшинд төрийн бус байгууллага, олон нийтийн оролцоо, төлөөлөл байхгүй зэрэг наад захын шийдвэрлэх асуудлууд хуримтлагдсаар байна.

Маргааш
Монголын үнэт цаасны зах зээл хөгжлийнхөө эхэн шатанд байгаа хэдий ч ойрын үед үсрэнгүй өөрчлөгдөн хөгжих үе шатандаа тулчихаад байна. Дэлхийн үнэт цаасны зах зээлүүдэд үнэ ханшны уналт нүүрлээд байгаа боловч манай үнэт цаасны зах зээл дотоодын улс төр, нийгэм эдийн засгийн шинэ бодлогын эхлэлийг хүлээсэн байдалтай байна. Энэ нь юуны Ашигт малтмалын тухай хууль, стратегийн орд газруудын цаашдын ашиглалт, ялсан намуудын амалсан 1 ба 1,5 сая төгрөгийн амлалтуудыг хэрхэн шийдвэрлэх арга замуудын талаархи улс төрийн шийдлүүдийг хүлээж байна. Нэгэнтээ К.Маркс: "Хэрвээ хувьцаа, үнэт цаас гараагүй бол хүн төрөлхтөн төмөр зам, галт тэргийг мэдэхгүй байх байсан" гэж хэлсэн байдаг нь олон түмний "карманы" мөнгийг хувьцаагаар татан төвлөрүүлж чадвал ямар ч том бүтээн байгуулалтыг хийж чадна гэсэн үг билээ. Хэрвээ стратегийн орд газруудыг хэд хэдэн хувьцаат компани болгон нийт ард түмэнд хүртээвэл аль 15-16 жилийн өмнө өмч хувьчлахад ажиллаж байсан аймаг, хотын брокер-дилерийн компани, түүний ажиллах хүчин, бүтэц зохион байгуулалт бэлэн байна. Харин ч одоогийн нөхцөлд шинэ арга, техникээр хялбархан хэрэгжүүлж чадна. МХБ өөрийн арилжааны программ, техник хангамжийг сайжруулан өргөтгөх төслүүд дээр ажиллаж байгаа бол NASDAQ гэх мэтийн аварга том биржүүдийн арга туршлага, хамтын ажиллагаагаар дилерүүдийн арилжааны төвийг бий болгох санал санаачлага, судалгаанууд ч үнэт цаасны зах зээлийн мэргэжлийн байгууллагуудын дунд явагдаж байна. Ингэснээр цаашдаа зөвхөн хувьцаа, бонд биш бусад үүсмэл үнэт цааснууд, вексель, облигацууд, хязгаарлагдмал хариуцлагатай компаниудын хувьцаанууд, таваарын болон валютын биржүүд ажиллах өргөн боломжууд бий болно. МХБ дээр одоо бага боловч гадаадын хөрөнгө оруулагч нар үнэт цаасны арилжаанд оролцож байна. Харин цаашдаа стратегийн орд газруудыг түшиглэсэн хувьцаат компанийн хувьцааг худалдах үед ихээхэн хөрөнгө оруулагч нар орж ирэх магадлалтай бөгөөд үүнийг дагаад манай банкуудын гадаад харилцааны актив хөрөнгөө ч нэмэгдэх учиртай. Ипотек барьцаалсан моргейжийн анхдагч ба хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлснээр айл өрхийг орон сууцжуулах хөтөлбөрүүд хэрэгжиж, агаарын бохирдлыг багасгахад ч тус дөхөм болно. Одоо Монгол Улсын Засгийн газар, Монгол банкнаас мөнгөний хатуу бодлого баримтлаж, зөвхөн банкны систем өөрөө мөнгө татах бодлого баримтлаад байхын оронд үнэт цаасны зах зээлд оруулах хөрөнгө оруулалтыг дэмжиж, түүгээрээ дамжуулан үйлдвэржилтийн бодлогоо хэрэгжүүлж, вексель гэх мэтийн үр, төлбөрийн үнэт цааснуудыг аж ахуйн эргэлтэнд оруулбал бас ч гэж бэлэн мөнгөний хэрэгцээг багасгах талтай билээ.Үнэт цаасны зах зээлээс санхүүжилтийн хямд төсөр эх үүсвэр олох боломжийг мэдэрч эхлэж байгаа бизнес эрхлэгчдийн хүсэл эрмэлзлэлийг Засгийн газраас татварын бодлогоор зөв талаас нь дэмжин ажиллавал мөнгөний эрэлт нийлүүлэлтэнд нааштай нөлөө үзүүлж чадах юм. Бид 80 гаруй жил бараг зөвхөн банкны үйлчилгээ, зээлэнд дулдуйдаж ирсэн бөгөөд үүнээс өөр арга замгүй мэт гүн бат ойл гоцод автаж тэр төөрөгдөл ойл гоц инерцээрээ явсаар зах зээлийн эдийн засагт шилжсэн 20 шахам жилийг үдэж байна. Манай бизнес эрхлэгчид ихийг хийх хүсэл сонирхол маш их байна. Харин хэн түүнийг дэмжиж хүү багатай удаан хугацааны зээлийг хэзээ, хэр зэрэг хүртээмжтэй олгочихвоо, банкны барьцааны үнэлэмж, шаардлагыг хангах барьцаа, үл хөдлөх хөрөнгөтэй хүмүүс хэр зэрэг олон байгаа билээ гэх мэт зүйлүүдэд гайхуулчих тоо баримтууд тун ховор байгаа билээ. Уудам өргөн эх оронд маань хийх ажил их байгаа учраас дэлхий нийтээрээ үр шимийг нь хүртээд өч төчнөөн жил хөгжиж ирсэн үнэт цаасны зах зээлийн арга, туршлагуудаас судлан хэрэгжүүлж амжилтанд хүрэх боломж байсаар байна. Сайн хүн бусдын амжилт, алдаанаас суралцдаг, харин муу хүн өөрийн алдаанаас сурдаг гэдэг үг байдаг билээ. Read More......